________________
સમભાવ કેવા નિમિત્તોથી ઉત્પન્ન થાય. ૨૦૩ વિવેચન-ઈષ્ટાનિષ્ટપણે રહેલા, ચૈતન્યાશ્ચતન્ય પદાર્થોમાં જેઓનું મન મુંઝાતું નથી, તેઓનેજ સમપણું હોય છે. કેઈએ ચંદનથી વિલેપન કર્યું, અને કેઈએ હથીયારથી છેદન કર્યું, એ બને પ્રસંગમાં ચિત્તવૃત્તિ હર્ષ શોક વિનાની રહે છે તેમાં અનુપમ સામ્યપણું રહેલું સમજે. અભીષ્ટ સ્તુતિ કરનાર અને રેષાંધ થઈ શ્રાપ આપનાર ઉપર જે સમદષ્ટિ હોય તે તે સમભાવનું અવગાહન કરી શકશે. મોટું આશ્ચર્ય છે કે, કાંઈ લેવા દેવા સિવાય સમભાવથી નિવૃત્તિ પણ મેળવી શકાય છે. સ્વર્ગ મોક્ષાદિ પક્ષ વસ્તુને અપલોપ કરનાર નાસ્તિકો પણ સમભાવથી ઉત્પન્ન થતા સુખોને તે કબુલજ કરે છે. કવિઓના પ્રલા૫ માત્ર અમૃતના નામ ઉપર તમે શા માટે મુઝાએ છે ? પણ સ્વસંવેદ્ય સામ્યામૃતનું જ તમે પાન કરે. અરે? ખાવા, પીવા, પહેરવા વિગેરે રથી વિમુખ થયેલા મુનિઓ પણ આ સાયામૃતનું પાન યથા ઈચ્છાએ નિરંતર કરે છે, પણ તે સામ્યપણું તેજ કે કલ્પવૃક્ષની માળા ગળામાં આવી પડે, કે મણિધર સપ ગળામાં વિંટાઈ વળે, એ બેઉ સ્થળે સરખી દષ્ટિ હોવી જોઈએ. માટે હે ભવ્યો ! જેના હોવાથી જ્ઞાનાદિ રત્ના સફળ છે અને જેના અભાવે તે નિષ્ફળ છે, તે સામ્યતાને તમે આશ્રય કરો. ૪પ. અહીં શિષ્ય શંકો કરે છે કે સમભાવ કેવા નિમિત્તાથી
ઉત્પન્ન થાય ? આચાર્ય શ્રી ઉત્તર આપે છે. साम्यं स्यान्निर्ममत्वेन तत्कृते भावनाः श्रयेत् । अनित्यतामशरणं भवमेकत्वमन्यतां ॥५५॥ अशौचमाश्रवविधि संवरं कर्मनिर्जरां। धर्मस्वाख्याततां लोकं द्वादशी बोधिभावनां ॥ ५६ ॥
સામ્યપણું (સમભાવ) નિર્મમત્વવડે કરી થાય છે અને તે નિમમત્વતા માટે ભાવનાને આશ્રય કરે. ભાવનાઓ બાર છે તે અનુક્રમે બતાવે છે, અનિત્ય ૧. અશરણ ૨. સંસાર ૩. એકત્વ ૪. અન્યત્વ ૫. અશુચિ ૬. આશ્રવ ૭ સંવર ૮, કર્મનિર્જરા ૯. ધર્મ સુઆખ્યાત ૧૦, લેક ૧૧. અને બધિભાવના. ૧૨, ૫૫-૫૬.
