________________
સ્મૃતિમાં પિતૃમિ નિમિત્તે કહેલી હિંસા. ૧૦૭ संवत्सरं तु गव्येन पयसा पायसेन तु ॥
वाध्रीणसस्य मांसेन तृप्ति दशवार्षिकी ॥ ४६ ।। પિતૃઓને વિધિપૂર્વક આપેલું હવિ (શ્રાદ્ધ) ચિરાત્રિ માટે (લાંબા કાળને માટે) અને આત્યને માટે (અનંત કાળને માટે) થાય છે તે સર્વે હું કહું છું. તલ, ડાંગર, જવ, અડદ, પાણી, મૂળ અને ફળ આ સર્વ વિધિપૂર્વક આપવાથી મનુષ્યનાં પિતૃઓ એક મહિના સુધી તૃપ્ત થાય છે. મત્સ્યના માંસવડે બે મહિના, હરિનાં માંસવડે ત્રણ મહિના, ઘેટાના માંસવડે ચાર મહિના, અને પક્ષીના માંસવડે પાંચ મહિનાપર્યત પિતૃઓ તૃપ્ત થાય છે. બકરાના માસથી છ મહિના, પૃષત જાતિના હરણનાં માંસ વડે સાત મહિના, એણ જાતિના જનાવરના માંસવડે આઠ અહિના, તથા રૌરવ જાતિના જનાવરના માંસથી નવ મહિના ડુક્કર અને પાડાના માંસવડે દશ મહિના; અને સસલા તથા કાચબાના માંસ વડે કરી અગિયાર મહિના પિતૃઓ તૃપ્ત થાય છે. ગાયના દૂધ અને ક્ષીરવડે બાર માસ અને વૃદ્ધ બકરાના માસે કરી બાર વર્ષપર્યંત પિતૃઓની તૃપ્તિ થાય છે.
इति स्मृत्यनुसारेण पितृणां तर्पणाय या। मूद्वैविधीयते हिंसा सापि दुर्गतिहेतवे ॥ ४७ ॥
આ પ્રમાણે પિતૃઓને તૃપ્ત કરવા માટે સ્મૃતિને અનુસાર મૂઢ પુરૂષ જે હિંસા કરે છે તે પણ દુર્ગતિને માટે થાય છે. ૪૭.
વિવેચન-નિરપરાધી, નિરાધાર, મુંગા અને કરૂણાજનક પોકાર કરતા ગરીબ પ્રાણીઓને રીબાવી રીબાવી મારીને, ધર્મ માનવે એજ પહેલી મૂર્ખતા છે; અને અગ્નિમાં નાંખેલા કે હેતૃઓએ ખાધેલા તેના માંસથી પિતૃઓની તૃપ્તિ થવી એ બીજી મૂખંતા છે. મરી ગએલા અને કર્માનુસાર અન્ય નિમાં ઉત્પન્ન થએલા જીવોને આવી રીતનાં ક્રર કાર્યોથી તૃપ્ત થવું કે સુખી થવું એ કેવળ અસંભવિત છે. માટે આચાર્યશ્રી કહે છે કે પિતૃતૃતિનિમિત્તે કરાતી હિંસા કરનારને દુર્ગતિના કારણરૂપ થાય છે અને તે કરનાર તથા કરાવનાર બને અજ્ઞાનીજ છે; તેઓ કદી નિર્ભય થઈ શક્તા નથી. કેમકે મારેલા જીવ તેને બદલો લીધા સિવાય રહેવાના નથી, અથવા કોઈ જૂદીજ રીતે હિંસા કરનારને તેને બદલે મળે છે.