________________
૯૮
દ્વિતીય પ્રકાશ તાના પુત્ર વરધનુને, બ્રહ્મદર કુંવરને અવસરે તેની માતા અને દીર્ઘપૃષ્ટરાજાનું અકાર્ય જણાવવા સમજાવ્યું. વરધનુએ કુંવરને અવસરે માહિતગાર કર્યો. સંજ્ઞામાં સમજાવવા માટે હંસી અને કાગડાના સંગવાળું જોડેલું બનાવી શણીથી વીંધી નાંખી પિતાની માતા અને દીર્ઘપૃષ્ઠને કુમારે તે બતાવ્યું, અને વિશેષમાં જણવ્યું કે આવાં કાર્યો કરનારને અન્યાય હું સહન નાહ કરતાં જીવથી મારી નાંખીશ. બાળચેષ્ટાવાળાં પણ મહાન ગંભીર અર્થસૂચક આ વાકથી દીર્ધ પ્રષ્ટ ચમક, અને કુંવર નક્કી મને મારી નાખશે એવા ઈરાદાથી તેણે કુમારની માતા ચલણીરાણીને સમજાવ્યું કે જે તને મારી જરૂર હોય તે આ કુમારને તું મારી નંખાવ. વિષયમાં અંધ થયેલી, પ્રેમાળ પણ અત્યારે શત્રુરૂપ થયેલી માતાએ તે વચન સ્વીકાર્યું, અને લાખને મહેલ બનાવી ના રણની સાથે તેમાં રહેવાને કુમારને માતાએ આજ્ઞા આપી. ધનુમંત્રી આ સવ બીનાને ગુપ્ત રીતે માહિતગાર હોવાથી કુમારને બચાવ કરવા માટે “વૃદ્ધાવસ્થામાં ધર્મધ્યાન કરવું જોઈએ, હવે મારાથી રાજ્યનાં કાર્યો બની નહિ શકે, એ પ્રમાણે કહી,” રાજ્ય કાર્યોથી ફરક થયે, અને નદી કિનારે દાનશાળા બંધાવી, ધર્મ કરતે ત્યાં રહ્યો. લાખને મહેલ બનાવાતે જોઈને જ તે કુમારના મરણ માટે આગાહી કરી રહ્યો હતે. કુમારના બચાવ માટે પતાના મુકામની નજીકથી તે મહેલ સુધી જમીનમાં સુરંગ ખોદાવી અને તેનું બારણું મહેલમાં આવે તેમ કરી આડી એક શિલા મૂકાવી. પોતાના પુત્ર વરધનુને તેને માહિતગાર કર્યો અને અવસરે કષ્ટ પડયે તમારે અહિંથી નીકળી ચાલ્યા જવું વિગેરે સમજાવ્યું. બ્રાદત્તના લગ્ન કરીને તરતજ આ મહેલમાં રહેવાને માતાએ તેને હુકમ કર્યો. સરલ સ્વભાવી કુમાર માતાના આ દુષ્ટ ચેષ્ટિતને સમજી ન શકો. રાત્રિ શાંત થઈ તથા સર્વ માણસો નિ દ્રાવશ થયાં ત્યારે વહાલી પણ વેરણ માતાએ કુમાર વિદ્યમાન છતાં પિતાના વિષયસુખરૂપ સ્વાર્થમાં ખામી આવતી જાણી આખા મહેલને ચારે બાજુથી આગ લગાડી. અહા ! વિષયથી અંધ બનેલી માતા ! આવા ચક્રવતી જેવા પુત્રને પણ મારતાં પાછું વાળી જેવી