________________
પુદગલ છત્રીશી-ભાષાન્તરે.
અવતરણ-કાળાપ્રદેશીપુગલોથી વ્યાપ્રદેશીપુદ્ગલો અને સંખ્યગુણ છે તે સિદ્ધ કરવા માટે ૧૫ મી ગાથામાં પ્રથમ લોકાન્તર્ગત સમગ્રપુગલોના ૪ રાશિ સ્થાપીને હવે તે ચારે રાશિઓમાં પરસ્પર અબહુત કહેવાનું છે, ત્યાં આ ૧૬ મી ગાથામાં પ્રથમ અનન્તપ્રદેશમસ્કંધોથી પરમાણુઓ અનન્તગુણ છે, એમ દર્શાવે છે,
तत्थाणंतेहितो, सुत्तेणंतप्पएसिएहिंतो ॥ जेण पएसट्टाए, भणिआ अणवो अणंतगुणा ॥१६॥
થા–જે કારણથી ચારરાશિમાં શ્રી સિદ્ધાન્તનેવિષે અનન્તપ્રદેશવાળાઅનઃસ્કંધેથી પ્રદેશાર્થપણે પરમાણુઓ અનન્તગુણો કહ્યા છે કે ૧૬ .
ટીવાર્થ-તળે એટલે તે ચાર રાશિઓને વિષે જે કે અનન્તપ્રદેશીસ્કંધો અનન્ટ છે તો પણ તે અનન્તપ્રદેશમસ્કંધોથી પ્રદેશાર્થપણે પરમાણુઓને શ્રી સિદ્ધાન્તમાં અનન્તગુણા કહ્યા છે. તે શ્રી સિદ્ધાન્તનો સૂત્રપાઠ આ પ્રમાણે છે–“સર્વોવા ઇત્યાદિ. એટલે દ્રવ્યાર્થપણે અનન્તપ્રદેશમસ્કંધો સર્વથી થાડા છે, પરંતુ એજ અનન્તપ્રદેશમસ્કંધા પ્રદેશાર્થ પણે (અનન્તપ્રદેશીધેથી)
અનન્તગુણા છે. તેથી પરમાણુપુદ્ગલ દ્રવ્યાર્થપણે અને પ્રદેશાર્થપણે અનન્તગુણ છે, તેથી સંખ્યાતપ્રદેશી સ્કંધો વ્યાથથી *સંખ્યાતગુણ અને પ્રદેશાર્થથી પણ નિશ્ચય એજ સંખ્યાત
૧-૨ આખા પદાર્થોની ગણત્રી કરવી તે શાથ, અને આખા પદાર્થમાં જેટલા અણુઓ પિંડિત થયા છે તે અણુઓની ગણત્રી તે પ્રાર્થ, માટે પરમાણુઓ જે કે દ્રવ્યર્થતાવાળા ( આખા પદાર્થ) તે સ્પષ્ટ છે, અને વાસ્તવિકરીતે પ્રદેશત્વવાળા નથી તે પણ અણુત્વની ગણત્રી પ્રમાણે પ્રદેશાર્થતા અલ્પબહુત કહેવામાં દોષ નથી.
૩ પ્રત્યેક સ્કંધમાં અનન્ત અનત પરમાણુઓ હોવાથી.
૪ વિપર્યય પણે વિચારતાં સંખ્યપ્રદેશમસ્કંધેથી અને પ્રદેશોથી પણ પરમાણુઓ સંખ્યાતમા ભાગ જેટલા છે, અને અસંખ્યપ્રદેશીસ્કંધથી તેમજ.
