________________
પરમાણુ ખ૩ છત્રીશી-ભાષાન્તર
નાથાર્થકઇક દ્રવ્યમાં દ્રવ્ય વિપરિત થતાં (બદલાતાં) સમકાળે ગુણપરિણતિ પણ તેવીજ (એટલે ગુણવિપરિણતિ પણ) થાય છે, અને કેઈક દ્રવ્યમાં દ્રવ્ય તેવીજ અવસ્થાવાળું (એટલે કાયમ) રહેવા છતાં પણ ગુણેને વિપરિણામ (ગુણેનું બદલાવું) થાય છે,
ટીવાર્થ –કેઇક દ્રવ્યમાં પોતાના પરમાણુ ઓછા થવાથી અથવા બીજા પરમાણુઓ આવી મલવાથી દ્રવ્ય બદલાતાં તેજ સમયે સમકાળે પ્રથમના ૩પરિણુમાદિ ગુણેનું પણ બદલાવું થાય છે. અને કેઈક દ્રવ્યમાં બીજા પરમાણુ નહિં "મળવાથી અથવા પોતાના પરમાણુઓમાંથી કેટલાએક પરમાણુઓ નહિં ચાલ્યા જવાથી દ્રવ્ય તેનું તેજ કાયમ રહેવા છતાં પણ ગુણ વિપરિણામ એટલે ગુણોનો વિનાશ (અર્થાત ગુણનું બદલાવું) થાય છે, જેમ ઘટ દ્રવ્ય (ઘડા) તેવીજ અવસ્થાવાળો કાયમ રહેવા છતાં પણ (એટલે ઘટ તેનો તેજ હોવા છતાં પણુ ભઠ્ઠીમાં) પવવાથી પૂર્વના શ્યામવર્ણાદિ ગુણેને નાશ (અને રક્તવર્ણાદિ ગુણોની ઉત્પત્તિ) થતી દેખાય છે. | ભાવાર્થ અહિં શિષ્યની શંકા છે કે દ્રવ્ય બદલાવા સાથે ગુણે બદલાય એમ પણ બને છે, વળી ગુણે બદલાય અને દ્રવ્ય ન બદલાય એમ પણ બને છે, તે ચાલુ અલ્પબદુત્વમાં દ્રવ્ય
૧ અર્થાત ભેદથી. ૨ અર્થાત સંઘાતથી. ૩ ઔદારિક પરિણામ વૈક્રિય પરિણામ આદિ પરિણામ અથવા ગતિ પરિણામ બંધ પરિણામ આદિ પરિણામ અથવા વણું પરિણામ ગંધ પરિણામ આદિ પરિણામ ગુણોનું.
૪ દારિકાદિવર્ગણાવાળાસ્કધામાં એ બન્ને રીતે ગુણોનું બદલાવું થઈ શકે છે, તેમજ હથણકાદિર્કમાં પણ અનેકાન્તપણે સમકાળે ગુણોનું બદલાવું બની શકે છે. - ૫ અર્થાત સંઘાત નહિં થવાથી, ૬ અર્થાત ભેદ નહિં થવાથી.
૭ એ ઘટનું દૃષ્ટાન્ત પ્રથમના બે વિકલ્પ માટે નહિ, પરંતુ છેલ્લા વિકલ્પ માટે (સંઘાત અને ભેદ નહિં થવા છતાં એટલે દ્રવ્ય તેનું તેજ કાયમ હોવા છતાં ગુણોનુ બદલાવું થાય છે એ સંબંધનું) છે.
