________________
શ્રી નિગેદછત્રીશી-ભાષાન્તર [૧૧] कंदा अंकुर किसलय, पणगा सेवाल भूमिफोडा य अल्लयतिय गजरमोत्थ-वत्थुला थेग पल्लंका ॥१॥ कोमलफलं च सवं, गूढसिराइं सिणाइपत्ताई थोहरिकुंआरि गुग्गुलि,गलो य पमुहा यछिन्नरुहा।२।
અર્થ:-કંદ-અંકુર-કુંપળ અથવા કિશલય-પનક (પંચવણી કુલ્લી એટલે ફગ )-સેવાલ-ભૂમિફડા-આકત્રિક (લીલું આદુ લીલો કરે લીલી હળદર)-ગાજર-મેથ-વાસ્તુલ-થેક-પાલખએ વનસ્પતિ અનંતકાય છે કે ૧ છે
તથા સર્વ જાતનાં કમળફળ, ગુતન અથવા ગુપ્તકણસલાંવાળી વનસ્પતિ, શણાદિકનપત્ર-થુવર-કુંઆરી-ગુગલ-ગળ ઈત્યાદિ વનસ્પતિઓ તથા જે છેલ્લા છતાં પુન: ઉગે છે એવી વનસ્પતિઓ અનંતકાય (એટલે બાદરનિગોદ) છે.
વિવેચન–વન્દ્ર-ભૂમિમાં રહેલા વૃક્ષના અવયવો કે જેમાંથી તે વૃક્ષે એટલે વનસ્પતિઓ ઉગે છે તે. એ કન્દ મૂળ અને કંધ એ બેના મધ્યમાં આવેલો હોય છે. કેન્દ્રમાંથી મૂળ નિકળે છે તે જમીનમાં ઉતરે છે, અને સ્કંધ નિકળે છે તે જમીનથી ઉપર વધે છે. એમાં પ્રત્યેક વનસ્પતિના કંદ પ્રત્યેક છે, અને સાધારણવનસ્પતિના કંદ બાદરનિગોદ અથવા અનcકાય છે, વજ સૂરણ-બટાટા-મૂળ-હલદર–આદુ એ વિગેરે કંદ સાધારણવનસ્પતિના છે, અને તે બાદરનિગોદ છે. એ કંદ લીલા–હોય છે, ત્યાંસુધી અનંતજીવાત્મક હેય છે, અને શુષ્ક થયા બાદ નિર્જીવ હેય છે.
અંકુપ્રથમ ઉગતી અવસ્થામાં અવ્યક્ત પત્રાદિ અવયવો તે કેરડે-વડ-લીંબડો વિગેરે પ્રત્યેક વનસ્પતિના અંકુર સર્વે અનન્તકાય જાણવા,
વિરા–ઉગતાં નવાં કમળ પત્ર કે જે મારા પત્રની પહેલાં બીજની વિકસ્વર અવસ્થારૂપ હોય છે. તે સેવે પ્રત્યેક વનસ્પતિઓનાં અથવા સાધારણ વનસ્પતિઓનાં અનન્તકાયરૂપ જાણવા આ કિશલયને અર્થ આગળ સ્પષ્ટ રીતે કહેવાશે ત્યાંથી જાણવો.
