Shattrinshika Chatushka Prakaranam

SR No.: 006019
Original Sutra Author: N/A
Author: Dharmvijay
Publisher: Lalchand Nandlal Vakil
Publication Year: 1934
Total Pages: 304
Language: Gujarati, Sanskrit
Classification: Book_Gujarati
File Size: 20 MB

Page 149

બન્ધછત્રીશી–ભાષાન્તર.
[૧૧]
પુનઃ લોકાકાશમાં ગમે તે સ્થાને તિર્યપ્રતર ક૯૫વામાં જે સ્થાને લોકાકાશને જેટલો તિયંગ વિસ્તાર હોય તેટલા પ્રમાણવાળું નાનું મોટું તિર્યપ્રતર બને છે, કારણ કે લોકને તિર્યભાગ અનિયતપ્રમાણવાળો છે, માટે તિર્યક્મતર પણ ઠામઠામ અનિયતપ્રમાણવાળું થાય. સર્વજઘન્ય તિર્યપ્રતર ૧ રજજુપ્રમાણ અને સર્વોત્કૃષ્ટતિર્યપ્રતર વસ્તુતઃ દેશોનસપ્તરજજુ અથવા વ્યવહારથી સંપૂર્ણ ૭ રજજુ પ્રમાણ જાણવું. અને જાડાઈ તે નિગોદાવગાહ જેટલી ત્રણ પ્રતરની હોય છે તે વાત આગળની ગાથામાં કહેશે.
હવે તિર્યપ્રતરના મધ્યભાગમાં ધારેલી નિગોદને વિષે જુઆદિ ગતિવડે જીવો કેવી રીતે ઉત્પન્ન થાય તે કહું છું.
તિર્યપ્રતરની છૂટી સ્થાપના ઉપર ધ્યાન આપશો તે માલૂમ પડશે કે તિર્યક્મતર તે એક ચક્ર સરખું છે, એ ચક્રમાં મધ્યભાગે વિવક્ષિત નિગોદ જીવ છે, તે ચક્રની નાભિ સરખો છે, એ જીવની અવગાહના (શરીર) જેટલા જાડાઈવાળા ચાર આરા ચાર દિશાઓ છે, અને ચાર આંતરા તે ચાર વિદિશાઓ છે. એ ચારે આરામાંથી કોઈ પણ સ્થાને મરણ પામેલ જીવ કુતિ ( સમણિએ ) ચક્રનાભિસ્થાનગત નિગોદમાં ઉત્પન્ન થાય છે, તેના ઉદાહરણ તરીકે દક્ષિણ આરામાં મરણ પામેલો એક જીવ સમણિએ ચક્રના મધ્યનિગોદમાં જઈ ઉપજે છે એમ ચિત્રમાં દર્શાવ્યું છે, તથા ચક્રના આંતરાઓમાં કાઈપણ સ્થાને મરણ પામેલો જીવ પવા
તા ઉત્પન્ન થાય, તેનું કારણ કે પ્રથમ સમયે આંતરામાંથી ( વિદિશિમાંથી ) નજીકના આરામાં ( નજીક રહેલી દિશિમાં ) પ્રવેશ કરે, અને ત્યારબાદ બીજે સમયે વક્ર થઈ સીધો નિગોદમાં જઈ ઉપજે માટે એક વક્રાગતિ થઈ. ઉદાહરણ તરીકે ચિત્રમાં ઈશાનવિદિશીમાં રહેલો એક જીવ નજીકના પૂર્વ આરામાં પ્રવેશી ત્યાં વક્ર થઈ ચક્રનાભિસ્થાને નિગોદમાં ઉ. ત્પન્ન થતે દર્શાવ્યો છે. એ પ્રમાણે તિર્યપ્રતરમાં એ બે ગતિથીજ જીવ ઉત્પન્ન થઈ શકે છે, ત્રીજી કઈ ગતિથી નહિં.
વ
હવે એજ તિર્યપ્રતારરૂપ ચાર આરાવાળા ચક્રને ઉઠાવીને ચેથા નંબરના ચિત્ર પ્રમાણે લોકાકાશના પહેલા નંબરવાળા અથવા બીજા નંબર વાળા અથવા પહેલા અને બીજા એમ બન્ને નંબરવાળા ચિત્રમાં જોડી દઇએ તે પ્રતરને ૧ નિગોદાવગાહજેવડી જાડી ઊર્ધ્વદિશા રૂપી આર અને