________________
[૮]
પુદ્ગલ છત્રીશી–ભાષાન્તર. અસંખ્યગુણ છે તોપણ અનન્ત છે. પુન: કાળાપ્રદેશી પુદગલે પણ દ્રવ્યથી ક્ષેત્રથી અને ભાવથી એમ ૩ પ્રકારનાં છે, અને એ ૩ પ્રકારમાં અનત ભેદને સમાવેશ (ભાવમાં) થઈ જાય છે. તે ત્રણ પ્રકાર આ પ્રમાણે
૧ વ્યથી વાઘપુરાહો-જે ( નવા ) પરમાણુ પરમાણુપણામાં અને જે નવા બનેલા સ્કંધો તે સ્કંધરૂપે (સંઘાતક ભેદ થયા વિના) એક સમયમાત્ર રહીને તુર્ત બીજે સમયે પર માણુ સ્કંધરૂપે પરિણમે અને વિવક્ષિતસ્કંધ અન્યસ્કંધરૂપે પરિણમે અથવા સર્વથા છુટે થઈ પરમાણુરૂપે વિખરાઈ જાય ત્યારે તે પરમાશુઓ અથવા તે સ્કંધો દ્રવ્યથી કાળાપ્રદેશી કહેવાય, - ૨ ક્ષેત્રથી વાઢા પુરા–જે પુદગલ વિવક્ષિત સમયે જેટલા આકાશપ્રદેશની (નવી) અવગાહનામાં પ્રાપ્ત થયે, અને ત્યારબાદ બીજે સમયે તુર્ત તેજ ક્ષેત્રમાં સંકોચવિકાચ ધર્મથી ભિન્ન અવગાહનાવાળો થયો તો તે અવગાહના પરિણામઆશ્રથિ કાળથી અપ્રદેશી પુદ્ગલ કહેવાય. એ અવાનાર કાળાપ્રદેશી પુદ્ગલોનો પ્રથમ ભેદ જાણ. અને જે પરમાણુ વા સ્કંધ વિવક્ષિત ક્ષેત્રમાં અવગાહી એક સમય રહી તુર્ત બીજે સમયે બીજા ક્ષેત્રમાં ચાલ્યો જાય તો તે ક્ષેત્રત કાળાપ્રદેશી પુદગલને બીજે ભેદ જાણે, એમ બંને પ્રકારે ક્ષેત્રથી કાળાપ્રદેશી પુદ્ગલ છે.
૩ માથા વાઢાશ પુરો– પુદ્ગલ વિવક્ષિત સમયે જે એકગુણકૃષ્ણ વર્ણાદિ કેઈપણ એકપર્યાયપણે પરિણમી તુર્ત બીજે સમયે તે પર્યાયથી અન્ય પર્યાયને પ્રાપ્ત થાય તો તે પુદ્ગલ તે પર્યાય આશ્રય ભાવથી કાળાપ્રદેશી ગણાય. ॥३ काळाप्रदेशी पुद्गलोथी द्रव्याप्रदेशी पुद्गलो
કારણ–પરમાણુઓ ઘણું છે માટે તે આ પ્રમાણે– અનન્તપ્રદેશીસ્કંધોથી અનન્તપ્રદેશના સર્વ પ્રદેશ અનન્તગુણા છે, અને તેથી પણ પરમાણુઓ અનન્તગુણા છે. પુનઃ
