Gyansara Prakaran Part 02

SR No.: 006014
Original Sutra Author: N/A
Author: Chandraguptasuri
Publisher: Anekant Prakashan Jain Religious Trust
Publication Year: 2008
Total Pages: 146
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati
File Size: 10 MB

Page 97

ક્ષપકશ્રેણીમાં દિદક્ષાને કારણે આ યોગ પ્રાપ્ત થતો હોય છે. આ સામર્થ્યયોગમાં અરૂપી શ્રીસિદ્ધપરમાત્માના ગુણોનું (સ્વરૂપનું) આલંબન હોવાથી જોકે આ યોગ પણ સાલંબન છે, પરન્તુ અત્યન્ત સૂક્ષ્મ આલંબન હોવાથી તેની વિવક્ષા (ગણતરી) અહીં કરી નથી. તેથી આ યોગને અનાલંબનયોગ કહેવાય છે. ચાલુ વ્યવહારમાં પણ વસ્તુ અલ્પ હોય તો તેની વિવક્ષા કરવામાં આવતી નથી. તેથી મીઠું ઓછું હોવાથી ‘કવણા ચવઃ - મીઠા વિનાની રાબ' - આવો પ્રયોગ થાય છે. તેવી જ રીતે અહીં પણ સૂક્ષ્મ આલંબન હોવાથી અનાલંબનયોગ કહેવાય છે. એની પ્રાપ્તિ પછી અન્તર્મુહૂર્તમાં કેવલજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ થાય છે. આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપને જોવાની ઈચ્છાને દિદક્ષા કહેવાય છે.
સ્થાનાદિ પાંચ યોગોના ઈચ્છાદિ ચાર પ્રકારને લઈને કુલ વીશ પ્રકારનો યોગ વર્ણવ્યો. હવે તે દરેકના પ્રીતિ વગેરે ચાર પ્રકારને લઈને કુલ એંશી પ્રકારનો યોગ છે - તે જણાવાય છે :
प्रीति-भक्ति-वचोऽसङ्गः, स्थानाद्यपि चतुर्विधम् ।
तस्मादयोगयोगाप्ते मोक्षयोगः क्रमाद् भवेत् ।।२७-७॥ “પ્રીતિ ભક્તિ વચન અને અસદ્ગ - આ ચાર અનુષ્ઠાનના ભેદથી સ્થાનાદિના દરેકના ચાર પ્રકાર છે. આ પ્રમાણે એંશી પ્રકારના યોગથી ‘અયોગ' નો યોગ પ્રાપ્ત, થાય છે. જેથી ક્રમે કરીને મોક્ષનો યોગ થાય છે.” આશય એ છે કે શ્રી વીતરાગ પરમાત્માએ ઉપદેશેલાં પરમતારક દરેક અનુષ્ઠાનના પ્રીતિ ભક્તિ વચન અને અસદ્ગ ભેદથી ચાર પ્રકાર છે. જે કર્તવ્ય તરીકે શ્રીવીતરાગપરમાત્માએ ફરમાવ્યું છે તેને અનુષ્ઠાન કહેવાય છે. આ પ્રમાણે સ્થાનાદિયોગના પણ પ્રીતિ-અનુષ્ઠાન, ભક્તિઅનુષ્ઠાન, વચનાનુષ્ઠાન, અને અસદ્ગાનુષ્ઠાન : આ ચાર ચાર ભેદ હોવાથી કુલ (૨૦૪૪) એંશી ભેદ થાય છે. પ્રીતિ-અનુષ્ઠાનાદિનું સ્વરૂપ શ્રી ષોડશક વગેરેમાં વર્ણવ્યું છે. સામાન્યથી તેનું સ્વરૂપ નીચે જણાવ્યા મુજબ સમજવું.
જે અનુષ્ઠાન કરતી વખતે પૂરતો પ્રયત્ન હોય, જેનાથી અનુષ્ઠાનને કરનારાને હિતના ઉદયવાળી પ્રીતિ ઉત્પન્ન થાય અને બીજાં બધાં પ્રયોજન-કાર્યોને છોડીને જે કરાય છે, તે પ્રીત્યનુષ્ઠાન છે. સામાન્ય કોટિના પ્રયત્નથી કરાતું અનુષ્ઠાન પ્રીત્યનુષ્ઠાન નથી. “સાધન નથી, શક્તિ નથી, ઉલ્લાસ નથી, ઘરના લોકો ના પાડે છે, શરીર
(૯૪)