Page Text
________________
વાડ્મયદષ્ટિ સ્વરૂપ જ્ઞાન છે અને ઈન્દ્રિયો દ્વારા ગ્રહણ કરાયેલા ઘટાદિ પદાર્થોમાં “આ ઘટ છે' . ઈત્યાદિ સ્વરૂપે શબ્દના સંબન્ધવાળું જે જ્ઞાન થાય છે, તે મનોમયદષ્ટિ સ્વરૂપ છે. આ જ્ઞાન શ્રુતજ્ઞાનાવરણીય કર્મના ક્ષયોપશમથી થાય છે. આત્માનું નિરાવરણ શુદ્ધસ્વરૂપ કર્મક્ષયથી પ્રાપ્ત થતું હોય છે. તેથી એ શુદ્ધસ્વરૂપને જેવાનું કાર્ય, ક્ષયોપશમથી પ્રાપ્ત થયેલી લિપિમયી વાડ્મયી કે મનોમયી દષ્ટિથી શક્ય બનતું નથી. નિર્ધદ્વ-શુદ્ધ અનુભવથી જ એ કાર્ય શક્ય છે – એ સમજી શકાય છે. યદ્યપિ આ રીતે આત્માનું શુદ્ધસ્વરૂપ જેવાનું કાર્ય તો શ્રીકેવલજ્ઞાનની પ્રાપ્તિથી જ શક્ય બનશે. કારણ કે તે જ્ઞાન જ ક્ષાયિકભાવે પ્રાપ્ત થાય છે. અત્યાદિ જ્ઞાનો ક્ષાયિકભાવે પ્રાપ્ત થતાં નથી. અનુભવજ્ઞાન પણ ક્ષાયિકભાવે હોતું નથી. પરન્તુ ક્ષાયિકભાવની અવ્યવહિત (અત્યન્ત નજીક) પૂર્વ અવસ્થામાં અનુભવજ્ઞાન થતું હોવાથી કેવલજ્ઞાનના કાર્ય જેવું કાર્ય શક્ય બને છે - આ આશયથી અનુભવાત્મક જ્ઞાનની દશા વર્ણવાય છે :
न सुषुप्तिरमोहत्वान्नापि च स्वापजागरौ ।
कल्पनाशिल्पविश्रान्ते, स्तुर्यवानुभवो दशा ॥२६-७॥ “મોહરહિત હોવાથી અનુભવ, સુષુપ્તિ (ગાઢનિદ્રા) દશા સ્વરૂપ નથી. તેમ જ કલ્પનાશિલ્પનો વિરામ થયો હોવાથી અનુભવ, અનુક્રમે બીજી અને ત્રીજી સ્વાપ (સ્વપ્ન-અર્ધનિદ્રા) અને જાગ્રર્દશા સ્વરૂપ નથી. તેથી અનુભવ ચોથી દશા સ્વરૂપ છે.” કહેવાનો આશય એ છે કે સામાન્ય રીતે જીવોની ચાર દશાઓ વર્ણવાઈ છે. સુષુપ્તિ સ્વા૫ જાગ્રદ્ અને ઉજાગર : આ ચાર દિશાઓમાંથી પ્રથમ સુષુપ્તિદશા મિથ્યાદષ્ટિ આત્માઓને હોય છે.
પ્રગાઢ નિદ્રામાં પડેલા જીવોને જેમ અસલું ભાન રહેતું નથી, તેમ મહામોહની અસર નીચે રહેલા મિથ્યાત્વી જીવોને સદ્ અસદ્, હેય ઉપાદેય, કે હિત અહિતાદિનું વાસ્તવિક ભાન હોતું નથી. તેથી તે જીવોની દશાને સુષુપ્તિ દશાસ્વરૂપે વર્ણવાય છે. સામર્થ્યયોગમાં પ્રાપ્ત થયેલા અનુભવજ્ઞાન વખતે આત્મા મોહથી વાસિત ન હોવાથી તેને સુષુપ્તિદશા હોતી નથી. મોહથી સહિતને તે દશા હોય છે. મોહથી રહિતને તે દશા નથી હોતી.
૩.
| SR No. | 006014 |
| Book Title | Gyansara Prakaran Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious Trust |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 146 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |