________________
પુદ્ગલસંગના કારણે પૌલિક સુખના ઉપભોગથી એમ જ લાગ્યા કરે છે કે જે કોઈ પણ સુખનો અનુભવ થાય છે તે પુદ્ગલને લઈને છે. આવા સંયોગોમાં પુલનો ત્યાગ કરવાનું કઈ રીતે શક્ય બને-એ શંકા સહજ છે. પરંતુ એના સમાધાન માટે જણાવાય છે :
त्यक्तपुत्रकलत्रस्य, मूर्छामुक्तस्य योगिनः ।
चिन्मात्रप्रतिबद्धस्य, का पुद्गलनियन्त्रणा ॥२५-६ ।। “પુત્ર અને સ્ત્રીનો જેણે ત્યાગ કર્યો છે એવા મૂચ્છ(મમતા-આસક્તિ)થી રહિત યોગી, માત્ર જ્ઞાનમાં પ્રતિબદ્ધ (આસક્ત, રક્ત, મગ્ન) હોવાથી તેને પુદ્ગલનું બન્ધન કર્યું હોય?"- યોગીજનોએ પોતાની પત્ની અને પુત્રનો તેમ જ ધન વગેરે સર્વ પ્રકારના પરિગ્રહનો ત્યાગ કર્યો હોય છે. સાથે સાથે તેઓશ્રીએ તે તે વસ્તુઓ ઉપરની મૂચ્છનો પણ ત્યાગ કર્યો છે. આ સંસારમાં આત્માને છોડીને એવી કોઈ બીજી વસ્તુ નથી, કે જે આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપનો આવિર્ભાવ કરી શકે. સ્વસ્વરૂપનો આવિર્ભાવ કરવામાં તદ્દન જ નકામા એવા તમામ પદાર્થોનો વાસ્તવિક રીતે ત્યાગ કરી યોગી મહાત્માઓ જ્ઞાનમાં જ મગ્ન હોય છે. પોતાના શુદ્ધ સ્વરૂપનો વાસ્તવિક બોધ ન થવાથી અજ્ઞાની જીવો પોતાના સ્વભાવથી તદ્દન વિલક્ષણ એવા તુચ્છ વિનાશી અને જડ-અચેતન એવાં પુલોને વિષે લીન બને છે. પરંતુ યોગીજનોને પોતાના શુદ્ધ સ્વરૂપનો ચોક્કસ યથાર્થ ખ્યાલ હોવાથી તેઓ આત્મજ્ઞાનમાં જ ચિત્તથી પ્રતિબદ્ધ હોય છે. તેથી અનાદિકાળથી અજ્ઞાનમૂલક પૌલિક સુખની જે આસક્તિ હતી, તે તેમને થતી નથી. અજ્ઞાનજન્ય પરિણતિનો જ્ઞાનથી પ્રતિબન્ધ થાય-એ સ્પષ્ટ છે. આ રીતે જ્ઞાનમાત્રમાં પ્રતિબદ્ધ અપ્રમત્તયોગી મહાત્માઓએ વસ્ત્ર પાત્ર વગેરે ઉપકરણો ગ્રહણ કરવાં ના જોઈએ, કારણ કે એ પરિગ્રહ છે, જે યોગીજનો માટે ઉચિત નથી... ઇત્યાદિ શંકાનું સમાધાન કરવા માટે જણાવાય છે :
चिन्मात्रदीपको गच्छेद, निर्वातस्थानसन्निभैः । निष्परिग्रहतास्थैर्य, धर्मोपकरणैरपि ॥२५-७।।
“જ્ઞાનમાત્ર દીપકવાળા યોગી મહાત્મા, પવનરહિત સ્થાન જેવાં ધર્મોપકરણોને લઈને નિષ્પરિગ્રહપણાની સ્થિરતાને પ્રાપ્ત કરે છે." - આશય એ છે કે દીપક ગમે તેટલો પ્રજ્વલિત-દેદીપ્યમાન હોય પરંતુ તેને પવનવાળી જગ્યામાં મૂકવામાં આવે
૭૫