________________
હોવાથી તેઓ સર્વથા ઉદાસીન રહે છે. માત્ર બાહ્ય પરિગ્રહોનો ત્યાગ કરવા છતાં મિથ્યાત્વાદિ આન્તર પરિગ્રહનો ત્યાગ કરવામાં ન આવે તો તેઓ અપરિગ્રહી મનાતા નથી-તે જણાવાય છે :
- ડિસ્થિહિને, વિિસ્થતા વૃથા !
त्यागात्कञ्चुकमात्रस्य, भुजगो न हि निर्विषः ।।२५-४।।
અભ્યન્તર પરિગ્રહથી વ્યાકુળ એવું ચિત્ત હોતે છતે બાહ્યદષ્ટિએ નિર્ચન્થપણું વ્યર્થ છે. કાંચળીમાત્રનો ત્યાગ કરવાથી સર્પ વિષરહિત થતો નથી.” - કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે બાહ્ય ધન વગેરે પરિગ્રહનો ત્યાગ કર્યા પછી પણ સ્ત્રીવેદાદિ ત્રણ વેદ, હાસ્યાદિ છે, મિથ્યાત્વ અને ક્રોધાદિ ચાર કષાય સ્વરૂપ જે ચૌદ પ્રકારનો અભ્યન્તર પરિગ્રહ છે તેનાથી ચિત્ત પરિણત હોય તો બાહ્ય પરિગ્રહના ત્યાગમાત્રથી સાધુઓને પરિગ્રહના ત્યાગી મનાતા નથી. કારણ કે તેવા સાધુઓને નિર્ગુન્થ(નિષ્પરિગ્રહ)પણાનું કોઈ ફળ પ્રાપ્ત થતું નથી. જેનું ફળ ના મળે તે નિષ્ફળ (વ્યર્થ) છે – એ સમજી શકાય છે.
તદ્દન શાન્તચિત્તે સ્થિરતાપૂર્વક વિચારવાથી સમજાશે કે મિથ્યાત્વ અને ચાર કષાયાદિને લઈને ધનધાન્યાદિ પરિગ્રહને રાખવાનું બનતું હોય છે. ધનધાન્યાદિ બાહ્ય વસ્તુઓનો ઉપયોગ કરવો પડે અને તે માટે થોડીઘણી વસ્તુઓ રાખવી પડે-એટલા માત્રથી તે પરિગ્રહમાં ગણાતી નથી. પરન્તુ સામાન્યથી “રાખી મૂકો ભવિષ્યમાં કામ લાગશે'. એવી ભાવનાથી જે રાખી લેવામાં આવે છે, તે પરિગ્રહ છે. જોઈએ કેટલું? અને જોઈએ છે કેટલું? આ બંન્ને પ્રશ્નોના ઉત્તરમાં જ ફરક છે એ ફરક જ અપરિગ્રહ અને પરિગ્રહ વચ્ચે છે. એકમાં ખરી રીતે આવશ્યકતા છે અને બીજામાં ઈચ્છા છે. આવશ્યકતા પૂરી કરી શકાય છે, ઈચ્છા પૂરી કરી શકાતી નથી. આવશ્યક એવી વસ્તુઓ ઉપર પણ મમત્વ રાખવાથી તે પણ પરિગ્રહ બને છે. આથી સમજી શકાશે કે મિથ્યાત્વાદિને કારણે બાહ્ય પરિગ્રહ ઉપાદેય બને છે. બાહ્ય પરિગ્રહનો ત્યાગ કર્યા પછી પણ અંદર ચિત્તમાં મિથ્યાત્વાદિનો પરિણામ વિદ્યમાન હોય તો બાહ્ય પરિગ્રહનો ત્યાગ નિરર્થક છે. બહારની કાંચળીનો ત્યાગ કરવા માત્રથી જેમ સર્પ વિષરહિત બનતો નથી તેમ અહીં પણ માત્ર બાહ્ય પરિગ્રહનો ત્યાગ કરવાથી મુનિભગવન્તો પરિગ્રહસ્વરૂપ વિષથી રહિત થતા નથી. કારણ કે ચિત્તમાં મિથ્યાત્વાદિ પરિગ્રહ વિદ્યમાન જ છે. કારણ વિદ્યમાન હોય તો ગમે ત્યારે પણ તેનું કાર્ય દેખાયા
-(૭૩)