Page Text
________________
છે. તેને સમતાપૂર્વક સહન કરી લેવાથી ચિકાર કર્મોની નિર્જરા થાય છે, જે ભવક્ષયનું એકમાત્ર સાધન છે. કાયમ માટે દુઃખ જતું હોય તો તે માટે ગમે તેટલું દુઃખ વેઠી લેવામાં કોઈ જ તકલીફ નથી. આથી જ મહાત્માઓ ઉપસર્ગ આવે ત્યારે ભય પામતા નથી. આ વાતનું સમર્થન આ શ્લોકમાં બે દષ્ટાન્તો દ્વારા કરાયું છે.
વિષની બાધાને દૂર કરવા માટે જેમ વિષનો પ્રયોગ કરાય છે અને અગ્નિથી બળેલાની પીડાને દૂર કરવા માટે અગ્નિ વગેરેનો શેક કરાય છે. તેમ અહીં પણ ભવના દુઃખને દૂર કરવાનું ઔષધ ઉપસર્ગનું દુઃખ છે. ઉપસર્ગોની પ્રાપ્તિમાં આ રીતે મુનિ મહાત્માઓને ભય હોતો નથી-એ સમજાય છે. પરંતુ વર્ષો સુધી ચારિત્રની આરાધના કરવા છતાં ભવનો અન્ત જણાય નહિ તો તેઓશ્રી સ્થિર કઈ રીતે રહે : આ શંકાનું સમાધાન કરાય છે :
स्थैर्य भवभयादेव, व्यवहारे मुनि व्रजेत्।
स्वात्मारामसमाधौ तु, तदप्यन्तर्निमजति ।।२२-८॥ “ભવના ભયથી જ મુનિભગવનો વ્યવહારમાં (પ્રારંભિક અવસ્થામાં) સ્થિરતાને પ્રાપ્ત કરે છે. પોતાના આત્માની રતિ સ્વરૂપ સમાધિની પ્રાપ્તિ થયે છતે તો ભવનો ભય પણ સમાધિમાં જ લીન થાય છે.” કહેવાનો આશય એ છે કે વ્યવહારદશામાં (નમાં) પ્રવૃત્તિ-નિવૃત્તિ સ્વરૂપ ચારિત્ર હોય છે. ત્યાર પછી તો પોતાના આત્માના) ગુણો(જ્ઞાનાદિ) વિશેની સ્થિરતા સ્વરૂપ ચારિત્ર હોય છે.
પ્રવૃત્તિ-નિવૃત્તિ સ્વરૂપ ચારિત્રથી નિજગુણની સ્થિરતા સ્વરૂપ ચારિત્ર પ્રાપ્ત થાય છે. પાંચ સમિતિ, ત્રણ ગુપ્તિ, નવકલ્પી વિહાર, સ્વાધ્યાય, નિર્દોષભિક્ષા, ગુરુપારતન્ય અને પરીસહસહન.. ઇત્યાદિ સાધુધર્મની પ્રવૃત્તિ તેમ જ સર્વસાવદ્ય પ્રવૃત્તિની નિવૃત્તિ સ્વરૂપ ચારિત્રની આરાધના ખરેખર જ દુષ્કર છે. શરૂઆતની કક્ષામાં એમાં સ્થિરતા પામવાનું ખૂબ જ કઠિન છે. પરન્ત ભવનો ભય હોવાથી જ પૂજ્ય મુનિભગવન્તો પ્રવૃત્તિ અને નિવૃત્તિ સ્વરૂપ ચારિત્રમાં સ્થિરતાને પ્રાપ્ત કરે છે. તેઓશ્રી સારી રીતે જાણે છે કે આ સર્વવિરતિધર્મની વિશુદ્ધ આરાધનાથી જ ભવનો ભય દૂર થશે. અન્યથા એ દૂર થશે નહિ. ચારિત્રધર્મની આરાધના ગમે તેટલી કષ્ટકારક હોય તો પણ તે, ભવના ભયની અપેક્ષાએ કોઈ પણ રીતે કષ્ટકારક નથી. વાસ્તવિક રીતે ભવનો ભય લાગ્યા પછી ચારિત્રમાં અસ્થિર થવાનું કોઈ કારણ નથી. ભવનો ભય
૪૯
| SR No. | 006014 |
| Book Title | Gyansara Prakaran Part 02 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious Trust |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 146 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 10 MB |