________________
या सृष्टि ब्रह्मणो बाह्या, बाह्यापेक्षावलम्बिनी । मुनेः परानपेक्षाऽन्तर्गुणसृष्टिस्ततोऽधिका ।।२०- ७ ।।
‘બ્રહ્માની જે સૃષ્ટિ છે તે બાહ્યવસ્તુઓની અપેક્ષાના અવલમ્બનવાળી બાહ્ય છે. પરવસ્તુઓની અપેક્ષાથી રહિત અભ્યન્તર ગુણોની સૃષ્ટિ જે મુનિભગવન્તોને છે તે બાહ્યસૃષ્ટિ કરતાં અધિક-ચઢિયાતી છે.'' આશય એ છે કે આ વિશ્વનું સર્જન બ્રહ્માએ કર્યું છે : એ લોકમાં પ્રસિદ્ધ છે. બ્રહ્માએ કરેલી આ બાહ્ય સૃષ્ટિ (વિશ્વની રચના), બાહ્ય તે તે કારણોની અપેક્ષાને અવલંબે છે. અર્થાત્ બાહ્યકારણોને લઈને બ્રહ્માની બાહ્યસૃષ્ટિ રચાયેલી છે.
-
એની અપેક્ષાએ પૂ. મુનિભગવન્તોની આત્માના અનન્તગુણોની સૃષ્ટિ ઘણી જ ચઢિયાતી છે. એની રચના માટે પરપદાર્થની અપેક્ષા નથી. માત્ર આત્માના વિવેકપૂર્ણ પુરુષાર્થથી એ સૃષ્ટિની રચના છે. એ સ્વાભાવિક છે, ઔપાધિક નથી. બાહ્ય સૃષ્ટિ પરોપાધિથી જન્ય હોવાથી ઔપાધિક-અતાત્ત્વિક છે. બાહ્ય સૃષ્ટિ ગમે તેટલી સુંદર જણાય તોપણ તે ક્ષણિક છે, વિકૃતિસ્વભાવવાળી છે. તેથી બ્રહ્માની સૃષ્ટિની અપેક્ષાએ મુનિમહાત્માની અન્તર્ગુણસૃષ્ટિ ચઢિયાતી છે. પૂ. મુનિભગવન્તોની સમૃદ્ધિ લૌકિક સમૃદ્ધિ કરતાં ચઢિયાતી છે – તે જણાવીને હવે લોકોત્તર સમૃદ્ધિની પ્રાપ્તિ પણ તેમના માટે સુલભ છે – તે જણાવાય છે :
रत्नैस्त्रिभिः पवित्रा या, स्रोतोभिरिव जाह्नवी । सिद्धयोगस्य साऽप्यर्हत्पदवी न दवीयसी ॥२०-८ ॥
‘‘સ્વર્ગલોક, મૃત્યુલોક અને પાતાલ લોકમાં વહેતી હોવાથી ત્રણ પ્રવાહ વડે પવિત્ર એવી ગઙ્ગાનદીની જેમ ત્રણ રત્નો વડે પવિત્ર એવી અરિહન્ત પદવી પણ; સિદ્ધયોગીને દૂર નથી. અર્થાદ્ એવા યોગીને અરિહંતપદવી સુલભ છે.’ આશય સ્પષ્ટ છે કે જ્ઞાન દર્શન અને ચારિત્ર : એ ત્રણેયની જેમને સિદ્ધિ થઈ છે એ મહાત્માઓને સિદ્ધયોગી કહેવાય છે. આવા સિદ્ધયોગીઓને શ્રીતીર્થંકરપણાની પ્રાપ્તિ થતી હોય છે.
ગંગાનદી ત્રણ લોકમાં વહેતી હોવાથી પવિત્ર મનાય છે તેમ જ ક્ષાયિકભાવના જ્ઞાન દર્શન અને ચારિત્રથી શ્રી અરિહન્તપદ પણ પવિત્ર મનાય છે. ક્ષાયિકભાવના જ્ઞાનાદિની પ્રાપ્તિ પછી જ શ્રીતીર્થંકરપદની પ્રાપ્તિ તેરમા ગુણસ્થાનકે થતી હોય છે.
જ
૩૩