________________
૨. કુળપરિચય
અવધૂતજીના કુળનો પરિચય જોઈએ, એમના વડવાઓની વાત લઈએ, એમના પિતાજીના પ્રસંગો પર દૃષ્ટિપાત કરીએ, કે ખુદ એઓશ્રીના બચપણથી તે બ્રહ્મલીન થયા ત્યાં સુધીની કોઈ પણ બિના પર વિચાર કરીએ, તો એક વાત સ્પષ્ટ થાય છે કે જ આધ્યાત્મિક માર્ગનું જે એકમેવ ધ્યેયમોક્ષ, જન્મમરણની ઘટમાળમાંથી મુક્તિ - સર્વ ક્લેશમાંથી છૂટી જઈ આત્યંતિક સુખ મેળવવા-તરફ જ પહેલેથી જતા દેખાય છે. તેમાં પણ અવધૂતજીના સમગ્ર જીવનમાં આ ધાગો એકધારો ફૂલમાળાના દોરાની માફક પરોવાઈ ગયેલો દેખાય છે.
બધા
એમનું મૂળ વતન રત્નાગિરી જિલ્લાના સંગમેશ્વર તાલુકામાં આવેલું દેવળે નામનું નાનું ગામ. એમના બાપદાદા ત્યાં રહેતા હતા. ખગેશ્ર્વર મહાદેવની ઉપાસના આજે પણ એ કુળમાં ચાલે છે. દાદા જેરામ ભટ્ટને, ‘બાળભટ્ટ'ના વહાલસોયા નામથી બધા ઓળખતા. તે અતિ વિદ્વાન, દસગ્રંથિ બ્રાહ્મણ હતા. યજ્ઞયાગાદિમાં એમની ખૂબ જ ખ્યાતિ હતી. ગૌસેવા તો પરંપરાથી જ ત્યાં હતી. બ્રાહ્મણધર્મનો આચાર તેઓ કડકડિત રીતે પાળતા. પરોપકારી અને ધર્મમય જીવન ગુજારતા. એ જેરામ ભટ્ટને ચાર દીકરા હતા તેમાં ત્રીજા નંબરના દીકરાનું નામ વિઠ્ઠલ હતું. એ જ અવધૂતજીના પિતાજી. અવધૂતજીનું મૂળ નામ પાંડુરંગ હતું. માતાજીનું મૂળ નામ કાશી હતું. પરંતુ દક્ષિણી રિવાજ મુજબ લગ્ન પછીનું તેમનું નામ રુકિમણી રાખવામાં આવ્યું અને પાછળથી તેઓ અવધૂત પરિવારમાં મા
