________________
શ્રી રણછોડદાસજી બાપુ-ચિત્રકૂટ માત્ર દશ વર્ષની સુકોમળ વયે એમણે ઘર છોડી જવાનો નિર્ણય કર્યો. ભગવાન રામ પરનો અસીમ પ્રેમ એમને અયોધ્યા ખેંચી ગયો.
એક દિવસ સરયૂ તીરે બેઠા હતા ત્યારે રામાનંદી વૈષ્ણવ સંપ્રદાયના તેજસ્વી સંત શ્રી પતિતપાવનજી આ બાલસાધુ પાસે આવ્યા. જોતાંવેત બોલી ઊઠ્યા: ““રામ! તું આવી ગયો ! હું તારી જ રાહ જોતો હતો !'' રામરાવ એમની સાથે જયપુર પાસે આવેલા ગલતા તીર્થમાં જઈ વસ્યા.
સમય જતાં મહારાજશ્રીએ એમને જગતકલ્યાણાર્થે વિરક્ત દીક્ષા આપી. એ સાથે જ “રામરાવ' નામે વિદાય લીધી, અને સંતકુલદીક્ષાના નામકરણ સંસ્કારથી તેઓ શ્રી રણછોડદાસજી મહારાજ' બન્યા.
શ્રી પતિતપાવનજી મહારાજની છત્રછાયા હેઠળ એમણે યોગાભ્યાસ, તત્ત્વચિંતન, ઈશ્વરારાધન કર્યું. પછી આજ્ઞા મળતાં ભારતભ્રમણ શરૂ થયું. એ પદયાત્રા દરમિયાન એમણે ભારતના મુખ્ય મુખ્ય સંપ્રદાય – પુષ્ટિમાર્ગ સ્વામીનારાયણ, જૈન ધર્મ, બૌદ્ધ ધર્મ વગેરેનો અભ્યાસ કર્યો ને આ સંપ્રદાયના અનેક મહાત્માઓનો પરિચય પણ સાધ્યો. જ્ઞાનરસ પુષ્ટ થતાં તત્ત્વજ્ઞાનના સાહિત્યનો તલસ્પર્શી અભ્યાસ કરવાની જિજ્ઞાસા જાગી. પરિણામે ગુજરાતી, બંગાળી, માગધી, પાલિ વગેરે ભાષાઓ શીખ્યા અને તેમાં નિપુણતા મેળવી.
બનારસની રામાનંદ પાઠશાળામાં સ્વામી ભાસ્કરાનંદ સરસ્વતી જેવા મહાન સંત પાસે ચૌદ વર્ષ રહીને સંસ્કૃત, જ્યોતિષ, કર્મકાંડ, વેદ, પુરાણ, પદ્દર્શન, ઉપનિષદ્ ગીતા,
