________________
સંક્ષિપ્ત જીવનઝરમર
આવી જ બીજી સાવધાની પરમાર્થ નિમિત્તે આવતા ધન બાબત રાખવાનું કહેતા. એમના શબ્દો હતા: ‘‘જુઓ, આ ધર્માદાનો પૈસો છે. ખાવામાં સારો લાગશે પણ પચવો મુશ્કેલ બની જશે; અજીર્ણ થયું હોય એને શીરો મીઠો તો બહુ લાગે પણ સ્વાસ્થ્યને જેમ એ બગાડે છે તેમ આ હળાહળ ઝેર છે. વિવેકપૂર્વક વાપરશો તો અમૃત બની જશે. નહીં તો પ્રાણ હરી લેશે. પરમાર્થ કોલસાની દલાલી છે. સહેજ પણ ચૂકયા તો મોઢું કાળું થતાં વાર નહીં લાગે.''
રાહતકાર્યોમાં અથવા નેત્રયજ્ઞોમાં શ્રી ગુરુદેવે કચારેય જાતિભેદને સ્થાન નથી આપ્યું. કૅમ્પમાં એક વાર મુસલમાનોનાં ઑપરેશન થતાં જોઈને કટ્ટર હિંદુવાદમાં માનતા એક મુલાકાતીએ એમને પૂછ્યું: ‘‘આપ મુસલમાનોને શા માટે કૅમ્પમાં રાખો છો ? હરિજનોને શા માટે પ્રવેશ આપો છો?'' જવાબમાં મધુર હસીને એમણે એટલું જ કહ્યું: ‘કૅમ્પમાં હું નથી બ્રાહ્મણ કે નથી સાધુ, નથી હિંદુ કે નથી બીજી કોઈ જ્ઞાતિનો. અત્યારે તો હું ફક્ત એક માનવ છું. હા, મારા અંગત જીવનમાં હું ચુસ્ત હિંદુ સાધુ છું.
‘‘જાતિભેદ તો શરીર સાથે સંબંધ ધરાવે છે, જ્યારે માનવતા અને પ્રેમને કોઈ આકાર નથી હોતો. પછી શરીર સાથે જોડાયેલા જાતિભેદને સર્વોપરી માનીને માનવતા અને પ્રેમનું ગળું રૂંધી નાખવું એ કયાંનો ન્યાય છે?’’ પૂછનાર ચૂપ થઈ ગયા.
C
ભારતના સાધુસંતો માટે પણ તેઓ ઘણી વાર વ્યથિત થઈ ઊઠતા. એમના વિચારો ક્રાંતિકારી હતા. તેઓ કહેતા કે, “આ દેશ અધ્યાત્મવાદનો દાવો કરે છે પરંતુ બધા એને ખાડે લઈ જઈ
