________________
દાદા વાસવાણીની વિચારધારા. ૪૧ અલ ગઝલ નામનો એક મહાન મુસ્લિમ બારમી સદીમાં દૂર દૂરના બગદાદ શહેરમાં રહીને શીખવતો હતો. તે એક તપસ્વી હતો. તે સંયમશીલ અને ધ્યાની હતો. તેની સાથે સાથે વિદ્વત્તાનો ઓપ છે. તે પ્રભુનો બંદો હતો. તેના એક પુસ્તકનું બહુ વિચિત્ર નામ હતું – “હે બાળક !'' તેમાં મેં આ અર્થપૂર્ણ શબ્દો વાંચ્યા : “ જાણી લે મારા બાળ ! કર્મ વિનાનું જ્ઞાન એક ગાંડપણ છે. અને ઉમદામાં ઉમદા કમ એ સેવા છે. માટે પ્રભુ સામે મોં કરી તારી પાસે છે તે ગરીબને વહેંચીને ભોગવ.''
આનાથી વધુ ઉમદા કોઈ વિચાર કે સિદ્ધાંત કે શિક્ષણનું આચરણ અન્ય પુસ્તકમાંથી મળે ખરું ?
એ હકીકત છે કે આપણા શિક્ષણે ગરીબ, જરૂરિયાતવાળા, કચડાયેલા નાના લોકો સાથે આપણો સંપર્ક કરાવવો જોઈએ. એક મૂંગી સૃષ્ટિ છે – પશુ અને પક્ષીની. સંત મીરાંના વિદ્યાર્થીઓ આ મૂક સૃષ્ટિ સાથે જોડાણ સાંધે. આપણામાંના ઘણા આવાં પશુપક્ષીઓને કચડે છે. પોતાના આનંદ ખાતર કે વગર વિચાર્યું કે સ્વાર્થ ખાતર તેને મારે છે. વિદ્યાર્થીઓએ આવાં પશુપક્ષીના સેવક બનવું જોઈએ. વિદ્યાર્થીઓ આવી મૂક સૃષ્ટિના અવાજ બને, હૃદયની ઉષ્મા તેનો મહાન અવાજ બની રહે. આમ મૂક જગત અનંત સાથેનું આપણું પ્રેમબંધન બાંધે છે. નવા યુગમાં શ્રીરામ
શ્રીરામને ભૂતકાળની એક વ્યક્તિ તરીકે નહીં પણ ભવિષ્યની એક સંજ્ઞા તરીકે આપણા વિદ્યાર્થીઓએ ચાહતા થવું જોઈએ. આર્ય સંસ્કૃતિની આધ્યાત્મિક ગુણવત્તા અને સ્વમાનની ભાવના આદર્શને મૂર્તિમંત કરનાર શ્રીરામ છે.
