________________
૧૭
ઉત્તર ભારતમાં પર જાદુ જેવી અસર કરતા. ચરતાં ચરતાં થંભી જઈ તેઓ માથું ઊંચું કરતાં, કાન ફફડાવતાં અને સ્તબ્ધ બની સાંભળી રહેતાં. સ્વામીજી આ જોઈ વિચારતા : 'હે રામ ! તું ભૂતમાત્રમાં રહેલો છે એની શું આ નિઃશંક સાબિતી નથી ?'' આ સ્થાનને ગામલોકો ભયજનક ગણતા, કેમ કે ત્યાં હિંસક પશુઓનો ભય હતો. પણ સર્વશક્તિમાન રામ જેનો રખેવાળ હોય તેને ભય શો ? આવા આનંદની સ્થિતિમાં સ્વામીજીએ ત્યાં આઠ દિવસ ગાળ્યા.
ઝાંસીના વસવાટ દરમિયાનના કેટલાક નાના પ્રસંગો સ્વામીજીના ઉદાર માનસનો પરિચય કરાવે છે. એક દિવસ સ્વામીજી હાથમાં લોટો લઈ બજારમાંથી પસાર થતા હતા, ત્યાં તેમને તરસ લાગી. કોઈ એક ઝૂંપડાના બારણામાં એક ડોશીમા બેઠાં હતાં. તેમની પાસે તેમણે પાણી માગ્યું. માજીએ ડોકું ધુણાવી કહ્યું: “મહારાજ, મારા હાથનું પાણી તમને ન ખપે.''
“કારણ?'' “અમે હલકી વરણનાં છીએ એટલે.''
“તેમાં શું મા? તમે તો રામદાસનાં માતાજી છો. દયા કરી તમારા દીકરાને પાણી આપો.'' માજીએ ખૂબ ખુશ થઈ પાણી પાયું. સ્વામીજી થોડી વાર ત્યાં બેઠા. ડોસીમાએ પોતાના દુઃખની વાત કહી. જગતમાં એ એકલાં જ હતાં. એમનાં દિવસ ને રાત શોક, દુઃખ ને ભયમાં જતાં હતાં. સ્વામીજીએ તેમને કહ્યું, ““મા, રામ બધાનો રખેવાળ છે. પછી ભય, ચિંતા કે એકલતા શા માટે? રામ સદા આપણી પાસે જ રહે છે.'' એમ કહી એમને રામનામનો જપ કરવાની સલાહ આપી.
