________________
૩૨
સંત કબીર
ચારો વરણમેં, હરિજન ઊંચે. .
ન માનો તો શાખ બતાવું, શબરી કે બોર પ્રભુ ખાયે ઝૂઠે. પાંડવકે ઘર યજ્ઞ રચ્યો હૈં, શંખ ન બાજ્યો દેવ સબ રૂઠે, શ્રૃપચભક્ત જબ ગ્રાસહી લીન્હો, શંખ ગગન ચઢી બાજ્યો ઊંચે. કહૈ કબીર ચારો વર્ણ હૈ નીચે, ભક્તિ કરે સો પદ પાવૈ ઊંચે. (બી. વી. પ્રકૃતિસિ)
વળી કહ્યું કે
ઊંચ નીચ હૈ મધ્યમ બાની, એકે પવન એક હૈ પાની, ઍકે મટિયા એક કુમ્હારા, કૌન જ્ઞાનસે ભય ન્યારા, કાલી પીયરી, દુહુ ગાઈ, તાપર દૂધ દેહુ બિલગાઈ. જે માયાના સંગથી રહિત છે તે જ ખરેખર છૂતરહિત છે. જેઓ દુરાચારી, હિંસક, જૂઠો વ્યવહાર તથા પરપીડા કરનારા છે, તેઓ જ ખરેખર અદ્ભૂત છે. રાવણ ઘણો વિદ્વાન પંડિત, અસિદ્ધ અને નવનિધિવાળો હોવા છતાં તેનું આચરણ અશુદ્ધ હોવાથી તે સમાજમાં ઘૃણાસ્પદ બન્યો. તેથી કહ્યું છે કે
કહહિ કબીર તે ધૃત વિવર્જિત, જાકે સંગ ન માયા. આમ તેમણે માનવ માનવ પ્રત્યે પ્રેમની ભાવના, વિશ્વબંધુત્વ તથા એકતાની ભાવવાનું ખૂબ પ્રતિપાદન કરેલું છે. તેમણે સર્વ પ્રાણીમાત્રમાં પ્રભુનું સર્વાત્મા રામનું દર્શન તથા નિર્ગુણ, અદ્વૈત, અધ્યાત્મ તત્ત્વની અપરોક્ષ અનુભૂતિ માટેનું ઉત્તમ સાહિત્યનું આમજનતા માટે લોકભોગ્ય ભાષામાં ઘણી જ સરળ શૈલીમાં પ્રદાન કરેલું છે. તે જીવનમાં ઉતારી માનવજીવનની સફળતા પ્રાપ્ત કરવામાં જ આપણું શ્રેય રહેલું છે.
*
