________________
સહજાનંદ સ્વામીનું જીવનચરિત્ર કોમમાંથી પણ સંસ્કારી બ્રાહ્મણો જેવા હરિભક્તો બન્યા. લેખકો અને કવિઓ મળ્યા. ચિત્રકારો મળ્યા. તેઓ મોટા ઉત્સવો યોજતા. મંદિરો માટે તેમને મોટા વ્યવસ્થાપકો મળ્યા.
તેમણે અમદાવાદ, વડતાલ, ગઢડા, ભૂજ, જૂનાગઢ, મૂળી અને ધોલેરા વગેરે સ્થળોએ મોટાં મંદિરો બંધાવ્યાં. તેમણે સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાયનું વ્યવસ્થિત માળખું તૈયાર કરાવ્યું. મંદિરમાં ભક્તિ થાય ત્યારે સભામંડપમાં વેદવેદાંતનું અને ધાર્મિક વિષયનું જ્ઞાન અપાતું. મંદિરમાં જે ભૂખ્યો આવે તેને અન્ન અપાતું. ત્યાં સાધુઓ માટે રહેવાની વ્યવસ્થા થતી. સત્સંગ અને ચર્ચા માટેનું મિલનસ્થાન ત્યાં બનાવ્યું.
મંદિરોમાં ધૂપ, દીપ, ફૂલ, ચંદન અને આરતીની વ્યવસ્થા થતી. હરિકથાઓ થતી. ત્યાં વ્યસનરહિત વિશુદ્ધ વાતાવરણ રહેતું. સ્નાને શુદ્ધ, આચારે શુદ્ધ, વસ્ત્રપરિધાને શુદ્ધ, એવા લોકોનું ત્યાં આગમન થતું. સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાય એટલે સ્વચ્છતાનો સંપ્રદાય ગણાતો. સેવા આ સંપ્રદાયનો મહામંત્ર હતો. સર્વ જીવોના હિત માટે અને સુખ માટે બનતા પ્રયાસો તેઓ કરતા.
સહજાનંદ સ્વામીની કર્મભૂમિનાં બે કેન્દ્રો છે. સૌરાષ્ટ્રમાં ગઢડા અને ગુજરાતમાં વડતાલ. એમના કાર્યપ્રદેશનો વિસ્તાર કચ્છથી માંડીને ઠેઠ ધરમપુર, વાંસદા સુધી અને જૂનાગઢથી માંડીને ઠેઠ ઈડરિયા ગઢ સુધી ફેલાયો હતો. ગુજરાતને ગામડે ગામડે ફરી તેમણે જનતા પાસે શીલ અને સદાચારનું પાલન કરાવ્યું. તેઓ વાસ્તવદર્શી અને મહાપુરુષ હતા. તેમને મારનાર અને ત્રાસ આપનારનું પણ તેઓ કલ્યાણ ઈચ્છતા. પ્રજાના આધ્યાત્મિક રૂા.12
