________________
સહજાનંદ સ્વામીનું જીવનચરિત્ર ફસાવતા બાવાઓ અને તેજોદ્વેષીઓનાં અપમાન, ગાળ, ત્રાસ, તિરસ્કાર અને માર સહજાનંદ સ્વામીના અનુયાયીઓને સહન કરવાં પડ્યાં.
તેમણે સમાજની ઉપેક્ષિત જાતિનો ઉદ્ધાર કર્યો. ઠગ, ચોર, લૂંટારુ અને બહારવટિયાઓને પ્રેમ અને દયાથી વશ કરી તેમના જીવનમાં પરિવર્તન આણ્યું. તેમને ઉચ્ચ કક્ષાના ભક્તો બનાવી સમાજમાં તેમને સૌને માનભર્યું સ્થાન અપાવ્યું. પછાત ગણાતી પ્રજામાં માણસાઈના દીવા પ્રગટાવવાનું કાર્ય તેમણે કર્યું.
કેટલાક ભ્રષ્ટાચારી બાવાઓ સહનશક્તિના મૂર્તિ સમા સહજાનંદ સ્વામીને કષ્ટ અને ત્રાસ આપવામાં પાછા ન પડતા. તેઓ તેમને હસતે મુખે આવકારતા. ભ્રષ્ટાચારીઓ તેમની સભાઓમાં ભંગાણ પડાવવા પ્રયત્નો કરતા, તોફાન મચાવતા, અને તેમને મારવા ફરતા. ત્યારે કાઠીઓ અને રજપૂતો એમનું રક્ષણ કરવા હથિયાર લઈને ખડા રહેતા.
તેઓ માનતા કે સાધુઓ આત્મસંયમી અને સખત પરિશ્રમ કરનારા પણ હોવા જોઈએ. તેથી સાધુઓ જ્યારે દિવસની દિનચર્યા કરીને સૂતા હોય ત્યારે સહજાનંદ સ્વામી તેમને અચાનક મધ્યરાત્રિએ બેત્રણ વાગ્યે ઉઠાડતા અને ધ્યાન કરવા અને જ્ઞાનચર્ચા કરવા બેસાડતા.
‘પરિશ્રમ એ જ પારસમણિ'. સ્વામીનારાયણ સંપ્રદાયમાં શ્રમને મહત્તા આપવામાં આવી છે. એનો આરંભ સહજાનંદ સ્વામીએ પોતે કર્યો છે. ગઢડામાં જ્યારે મંદિર બાંધવાનું કામ શરૂ કર્યું ત્યારે બધા સાધુઓ નદીએ નાહવા જાય ત્યારે આવતાં ખાણમાંથી કાઢેલા પથ્થર પણ ઊંચકતા આવે એવો નિયમ