________________
ગૌતમ બુદ્ધ મહાન વૃષભને નગરના દરવાજા તોડી નાસતો જોયો. દ્વિતીય સ્વપ્નમાં ચતુર્વિધ દેવોએ નગરના જૂના ધ્વજને સ્થાને નવીન તેજોમય ધ્વજ રોપ્યો જે દૂર દૂર સુધી ઊડ્યો અને ત્યારે શબ્દો સંભળાયા - ‘‘સમય સમીપ છે. સમય સમીપ છે.' અને ત્રીજા સ્વપ્નમાં યશોધરાએ પતિની પથારી સૂની જોઈ. સ્વપ્નમાં એ જાગી ગઈ તો એનાં આભૂષણો સરી પડ્યાં હતાં. મસ્તકનાં વેણીપુષ્પો રોળાઈ ગયાં હતાં. પલંગનો રેશમી પડદો ચિરાઈ ગયો હતો. પેલા ધસમસતા વૃષભની દોટ, દૂર ફરકતો નૂતન ધ્વજ અને “સમય સમીપ છે'નો ઘેરો નાદ - એ ત્રણેના એકસાથ શ્રવણદર્શનથી આકુળવ્યાકુળ યશોધરા ચોકી ઊઠી. સિદ્ધાર્થે તેને દિલાસો આપતાં કહ્યું “તું વિશ્વાસ રાખજે. હું તને ચાહતો હતો અને ચાહું છું. ગમે તે બનાવ બને. વૃષભ કદાચ ચાલ્યો જાય, ધ્વજ દૂર ઊડતો દેખાય છતાં હું તને ચાહતો હતો અને ચાહું છું. જે ચીજ હું આખા જગતને સારુ શોધું છું તે તારે માટે તો વિશેષ કરીને શોધું છું.' વિશ્વાસુ આર્યપત્ની પતિનાં પ્રેમપૂર્વકનાં વચનોથી ધરપત રાખી સૂઈ ગઈ પણ “સમય સમીપ છે'ના નાદે જાગ્રત થયેલા સિદ્ધાર્થ તે પછી ક્યારેય મોહનિદ્રામાં ન પડ્યા. મધ્યરાત્રિએ તે ઊઠ્યા. મનમાં મંથન ચાલતું હતું. સૂતેલા પુત્ર ને પત્ની પાસે આવ્યા. ગૃહત્યાગની ઇચ્છાએ ત્રણ વાર દ્વાર સુધી ગયા ને પાછા આવ્યા. પછી મનોમંથનને શમાવી તેમણે નિર્ણયને દઢ કર્યો અને જગતના શ્રેય માટેના યજ્ઞમાં સ્વપ્રીતિનું સ્વહસ્તે બલિદાન આપ્યું. સારથિ છન્નને ઉઠાડ્યો અને કંથક ઘોડા પર બેસી તેમણે નગરનો ત્યાગ કર્યો. કહેવાય છે કે પ્રભુકૃપાએ નગરના દરવાજા આપોઆપ