________________
હજરત મહંમદ પયગંબર
૧૯ જબરજસ્તી ન હોવી જોઈએ. . . . અલ્લાહ અને તેના પયગંબરનું કહેવું માનો ન માનો તો તમારી મરજી. પયગંબરનું કામ કેવળ ચોખેચોખ્ખું કહી દેવાનું છે.' એમણે દગો કરનારને માફી આપવાનું અને બૂરું કરનારનું પણ ભલું કરવાનું કહી જણાવ્યું કે ઉપકાર કરનારા ઉપર પ્રભુ પ્રેમ રાખે છે. મહંમદ સાહેબની ધર્મપ્રચારની પદ્ધતિ સાદી, સરળ અને સ્વાભાવિક હતી. એમણે બધા પયગંબરો સાચા છે એમ પણ જણાવ્યું. મદીનામાં રહીને એમણે જુદે જુદે સ્થળે ધર્મપ્રચારકો મોકલ્યા. તેમને પણ સ્પષ્ટપણે પ્રામાણિકતા, ભલમનસાઈ, રહેમ અને પ્રેમ દાખવવા કહ્યું.
મહંમદ સાહેબે રક્ષણ માટે જ હથિયાર સજવાનું ઉદ્દબોધન કર્યું. એમણે અધર્મીઓનો નાશ અલ્લાહની યોજનામાં છે એમ જણાવ્યું. એમણે લડે તેની સાથે લડવાનું, લડાઈ માટે તિરસ્કાર રાખીને લડવાનું, પહેલી લડાઈ શરૂ કરનારા સાથે લડવાનું,
સ્ત્રી બાળકોના રક્ષણાર્થે લડવાનું અને મર્યાદામાં રહીને લડવાનું યોગ્ય માન્યું છે. લડાઈ ખાતર લડાઈ, વેરઝેર માટે લડાઈ, ધર્મ માટે લડાઈ એમણે ઉચિત લેખી નથી, લોકો પર એમના ઉપદેશની ઘેરી અસર થઈ. મદીનાના લોકો એને ખુદાના રસૂલ તરીકે માન આપવા લાગ્યા.
એ એક એવા રસૂલ હતા જેમની પાસે રાજકીય સત્તા હતી; એ રીતે તેઓ હજરત મૂસા અને ભગવાન ઈશુથી અલગ પડે છે. મદીનામાં આમ મહંમદ સાહેબને ઘણી સફળતા મળી. તેઓ રાજકારભાર સમાલતા છતાં તેમની રહેણીકરણી સાદી હતી. બીજા દેશના રાજા કે હાકેમો એમને મળવા આવતા ત્યારે કોઈ
હ. મ.પ.-૪
