________________
૯૧
૯૧
વિનોબાની વાણી કામ તરસે છે, તેનું રહસ્ય ધ્યાનમાં આવશે.
લોકો બૌદ્ધ ધર્મનો મુખ્ય વિચાર કારુણ્ય ગણે છે, પરંતુ સૂક્ષ્મતાપૂર્વક જોઈશું તો બુદ્ધની કરુણા એ ગૌણ વસ્તુ છે, એમની મુખ્ય ચીજ છે તૃષ્ણાક્ષય. આપણે જે કરુણાનું કામ કરવું હોય તો તૃષ્ણાક્ષયની વાત કહેવાની હિંમત નહીં કરીએ તો કામ અધૂરું જ રહેશે. તૃષ્ણાક્ષય વગર અહિંસા ટકી જ ના શકે.
વિજ્ઞાનમાં જ્યારથી અણુશક્તિ શોધાઈ ત્યારથી ધ્યાનમાં આવ્યું કે સ્થૂળ શસ્ત્રો કરતાં સૂમ શસ્ત્રો વધારે પરિણામકારક હોય છે. આ જ રીતે અધ્યાત્મના ક્ષેત્રમાં પણ સૂમ-શોધન થઈ શકે છે એ દષ્ટિએ મેં સૂક્ષ્મ કર્મયોગમાં પ્રવેશ કર્યો છે.
આગામી યુગમાં બે જ શક્તિઓનું વર્ચસ્વ રહેશે, આત્મજ્ઞાન અને વિજ્ઞાન. આજ સુધી રાજનીતિ અને સંપ્રદાયનું જોર રહ્યું, પણ હવે આવનાર યુગમાં આ શક્તિ ખતમ થવાની છે. આત્મજ્ઞાન અને વિજ્ઞાન આ બંને શક્તિઓને જોડનારી જે ત્રીજી શક્તિ છે, તે છે સાહિત્યની શક્તિ. એટલા માટે સાહિત્યનું ભવિષ્ય ઉજજવળ છે, એટલું જ નહીં, એ થરમૉમિટરની જેમ માનવસમાજને માપનારું યંત્ર સિદ્ધ થશે.
અધ્યાત્મમાં પાંચ મૂળભૂત શ્રદ્ધા છેઃ ૧. નિરપેક્ષ નૈતિક મૂલ્યોમાં શ્રદ્ધા ૨. પ્રાણીમાત્રની એકતા તથા પવિત્રતામાં શ્રદ્ધા
