________________
૭૮
મહર્ષિ વિનોબા ભાવે વીંટળાઈ વળે છે અને જાણે તમે ધરતીથી એક તસુ ઊંચા ઊડી રહો છો. - હા, ખૂણાની પેલી ઓરડીમાં બેઠું છે, કોઈક છે અને છતાં નથી. કાંઈક બોલે છે અને એ શબ્દ વહેતો વહેતો આપણી પાસે પહોંચે તે પહેલાં તો બોલનારો નિઃશબ્દતામાં સરી પડે છે. કબીરે ગાયું છે તેમ
बिनु पग चलना, बिनु पर उडना, बिना चूंच का चुगना। बिना नैन का देखन-पेखन, बिन सरवन का सुनना।। એક જમાનામાં એ હજારો માઈલ ચાલી વિશ્વવિક્રમ પ્રાપ્ત કરી ચૂક્યો છે, પણ આજે એના પગ સ્થિર છે, અને છતાંય એની ગતિ તો એવી પ્રબળ છે કે એને કોઈ પહોંચી ન શકે. એક જમાનામાં એની વાધારા અવિરત વહેતી, આજે એ મૌન છે અને છતાંય એ મૌનને જાણે વાણી ફૂટી છે. અનાક્રમક, શીતળ, સૌમ્ય, નિર્મળ પ્રેરણા પ્રવાહ! શરીર, વાણી, મન, બધું જ જાણે શાંત થઈ ગયું છે, છતાંય એ સ્થગિત નથી થયું, થીજી નથી ગયું. એ વહેતું પાણી છે. મન જે નિર્મ7 મો ો નીર... આવું કહેવાયું છે, પણ અહીં તો મન જ નથી. વર્ષોથી એમનો મનોમય કોશ જાણે ઓગળી ગયો છે. હવે તો છે કેવળ મૌનમય છંદ, જે જીવનરસથી છલોછલ છલકાઈ ઊઠ્યો છે.
અત્યાર સુધીની એમની યાત્રામાં ભલે એમની સાથે નહીં, પણ પાછળ પાછળ તો જવાતું. “સંતને પગલે ડગ માંડી શકાતાં. પરંતુ હવે આ અંતિમ પર્વમાં તો એ એવા પ્રદેશમાં પ્રવેશી ગયા છે, જ્યાં આપણી કોઈ ગતિ કામ ન લાગે. તેઓ નજર સામે છે, પણ પકડમાં નથી આવતા. “વિનોબા' એટલે
