________________
૬૬
મહર્ષિ વિનોબા ભાવે
છે. જરૂર છે કેવળ એ આત્મશક્તિના ભાનને જાગ્રત કરવાની. એટલે એ કદી ડાળ-પાંદડાં તોડવાના શાખાગ્રાહી કામમાં પડતા નહીં, મૂત્તે પ્રહાર- મૂળમાં જ ઘા કરતા.
‘બ્રહ્મવિદ્યા’ના હમસફરોને એમણે કહી દીધેલું કે આપણે સૌ સાથે જ છીએ. હું કદીય તમને છોડવાનો નથી. મરી જઈશ તોપણ એકાદ ક્ષણ પ્રભુ પાસે જઈ આવીશ અને બીજી જ વળતી ક્ષણે તમારી પાસે પાછો આવતો રહીશ અને સૂક્ષ્મ સ્વરૂપે તમારી વચ્ચે રહીશ. દેહની સીમિત સરહદો તૂટશે પછી વ્યાપકતામાં હું વધારે કામ કરી શકીશ.
૧૯૭૪ના ડિસેમ્બરે એમણે એક વર્ષનું મૌન જાહેર કરતાં કહ્યું કે, ‘‘બાબાની ધ્યાનયોગની સાધના ઘણાં વર્ષોથી ચાલે છે. સમાધિનો અનુભવ પણ બેત્રણ વખત પ્રત્યક્ષ થયો છે, પરંતુ આજકાલ તો રોજ રાત્રે જે ધ્યાનચિંતન ચાલે છે, તેમાં તો અનુભવ આવે જ છે. પરંતુ ધ્યાનયોગની જે અંતિમ સીડી છે, તેની અનુભૂતિ માટે વાણીનું વિસર્જન લાભદાયી થશે.'’
સૂક્ષ્મ પ્રવેશની અનિવાર્યતા રૂપે વિનોબા ચિત્તશુદ્ધિ અને નિરહંકારિતાને ગણે છે. ચિત્તશુદ્ધિ એ તો વિનોબાની સાધનાનો એકડે એક. ચિત્તશુદ્ધિને પરિણામે બીજું જે કાંઈ સિદ્ધ થાય તે પેલા એકડા પડખેનાં મીંડાં, જેટલાં વધારવાં હોય તેટલાં વધારો. પણ આદરવું હોય તો પહેલાં એકડો તો શીખો જ. સૂક્ષ્મનો આ પ્રવેશ એટલે સ્થૂળમાંથી વિદાય તેવું નથી. સૂક્ષ્મમાં રહી સ્થૂળ જગત માટે અભિધ્યાનની, અભિમુખતાની ભૂમિકા. જેટલું ચિત્ત વધુ શુદ્ધ તેટલું આ અભિધ્યાન વધુ અસરકારી. એક હદ સુધી સૂક્ષ્મ કર્મમાં અકર્મ સાધવાની
