________________
સૂક્ષ્મ પ્રવેશ અને કર્મમુક્તિ
૫૭
૧૯૬૬નું વર્ષ ચાલતું હતું. પૂરાં પચાસ વર્ષ સમાજસેવા ચાલી. ગાંધીજી તો જીવ્યા ત્યાં સુધી સમાજકાર્ય કરતા રહ્યા, પણ વિનોબાનું એક સ્વતંત્ર ચિંતન, મનન હતું જે તેમને કહેતું હતું કે એક હદ સુધી કામ કર્યા બાદ ઈશ્વરને સોપતાં આવડવું જોઈએ. એટલે ૧૯૬૬માં એમણે ગાંધીજીને મનોમન કહી દીધું કે પચાસ વર્ષ સુધી તમારી સેવામાં રહ્યો, હવે હું મુક્ત થાઉં છું. મારો અંતરાત્મા મને સાખ દે છે કે તમે જે અહિંસાનો - પ્રેમનો માર્ગ દેખાડ્યો તેના પર ચાલવાનો મેં પૂરેપૂરો પ્રયત્ન કર્યો. પ્રયત્નોની પરાકાષ્ઠા મે કરી અને બાપુ નિરંતર મારી સાથે જ રહ્યા.
અને આમ ગાંધીચીંધ્યાં મૂલ્યોને સમાજમાં સ્થાપવાનો એક ભગીરથ પુરુષાર્થ ભૂદાન દ્વારા થયો.
૬. સૂક્ષ્મ પ્રવેશ અને કર્મમુક્તિ
સતત વિકસવું એ જીવનનો ધર્મ છે. વિનોબા જીવનધર્મી હતા, એટલે પ્રતિપળ એ વિકસતા રહ્યા. જીવનનાં વર્ષો તો મર્યાદિત પણ એ કાળમર્યાદામાં પણ યુગધર્મ રૂપે જે કાંઈ સામે આવ્યું, તે શિરોધાર્ય કરતા રહ્યા. પણ આ બધાની વચ્ચેય જીવનના પરમધર્મને એ કદી ભૂલ્યા નહોતા. જીવનમાં પરમસામ્યની સ્થાપના એ હતો એમનો પરમધર્મ! નિરંતર ગતિ કરતાં છેવટે પરમગતિને પામી પરમધામ પામવું એ હતું એમનું જીવનસ્વપ્ન! થાતો બ્રાઝિજ્ઞાસા'થી જન્મેલો એ જીવ વિકાસકૂચ કરતો કરતો ‘સામૂહિક બ્રહ્મ-પ્રાપ્તિ'ના કાંઠે લાંગરવા ઉત્સુક હતો.
