________________
૪૪
મહર્ષિ વિનોબા ભાવે સૌથી મોટો ભંગી છે. આપણે એટલી બધી ગંદકી કરીએ છીએ કે હિંદુસ્તાનને પૂરત સૂર્યપ્રકાશ ના મળતો હોત તો આપણે બધા ક્યારનાય મરી પરવાર્યા હોત!''
પણ એટલામાં તબિયત બગડી. નવ દિવસ સૂરગાંવ જવાનું અશક્ય થઈ પડ્યું. નવ દિવસ પછી સૂરગાંવ પહોંચ્યા સવારે સાત વાગ્યે, તો ગામ આખું ચોખ્ખુંચટી પૂછપરછ કરી તો જાણવા મળ્યું કે, ““ગણપતિ ઉત્સવના દિવસો હતા. અમારે કોઈ પવિત્ર કાર્ય કરવું હતું એટલે ગામના જુવાનિયાઓએ આ બીડું ઝડપી લીધું.''
ભંગીકામ ઘણા સેવકોએ કર્યું છે. પણ અનુભવ શું કહે છે? સફાઈકામ થતું હોય અને કોઈક મા પોતાના બાળકને જાજરૂ જવા બેસાડે અને પછી પેલા સેવકને ઉપાડવા ચીધે તેવો અનુભવ છે. પણ અહીંના બ્રાહ્મણ શ્રેષ્ઠ ભંગીના સાતત્યપૂર્વક સફાઈકામની અસર ઠેઠ ચિત્ત સુધી પહોંચી ગઈ હતી. વિનોબાએ કહ્યું, ““આને હું ક્રાન્તિ કહું છું. આવી ક્રાન્તિ કરવાનું કોઈ રાજસત્તાનું ગજું નથી. માટે “સત્તા વિના સમાજમાં ક્રાન્તિ ન થાય' એનાથી હું સાવ ઊલટું માનું છું. કોઈ પણ સરકાર ક્રાન્તિ નથી કરી શકતી. ક્રાન્તિ કરવાનું કામ સરકાર કે સંસ્થાનું નહીં, પણ વ્યક્તિનું છે.'' આમ વિનોબા આચાર્ય, સંત તો હતા જ, પણ ક્રાન્તિ-તત્ત્વ પણ એમનામાં એટલું જ પ્રબળ હતું. એમને કદીય ઉપર ઉપરની રોજેરોજ રંગ બદલતી રહે તેવી ક્રાન્તિ ખપતી નહોતી. મૂલ્યપરિવર્તનને જ તેઓ ક્રાન્તિ કહેતા. ઉપર ઉપરનાં ડાળખાં પાંદડાં તોડવામાં તેમને રસ નહોતો. મૂળમાંથી જ પરિવર્તન કરીને સમૂળી ક્રાન્તિ સ્થાપવાનું તેમને અભીષ્ટ હતું.
