________________
૨૫
ભોંભીતર પાંગરતું બ્રહ્મબીજ કાંતવાની શરૂ કરી. એ જ્યાંથી અધૂરી છૂટી, ત્યાંથી તંતુ સાંધી લઈ વિનોબાએ એને આગળ કાંતી. હકીકતમાં ગાંધી- વિનોબા બંને મળીને એક પૂર્ણ વિચાર થાય છે, બંને પરસ્પર પૂરક છે, અભિન્ન અંગ સમાન છે. જેમ પુસ્તકમાં એક આવૃત્તિ ખલાસ થઈ જાય તો બીજી સુધારેલીવધારેલી પુનરાવૃત્તિ પ્રગટ થાય છે, તેમ વિનોબા એ ગાંધીની પુનરાવૃત્તિ છે. કાળ બદલાયો તે મુજબના ફેરફાર કરવા પડ્યા, બાકી તત્ત્વતઃ ગાંધીવિચારને જ આગળ ચલાવ્યો. અણુયુગ આવ્યો, સ્વરાજ્ય મળ્યું, લોકશાહીની સ્થાપના થઈ - કાળપરિવર્તનનાં આ ત્રણ તો મુખ્ય આયામ. એટલે સ્વાભાવિક છે કે કાળાનુસાર પરિવર્તન કરવું જ પડે અને તે વિનોબાએ કર્યું. કાળક્રમે ગાંધી- વિનોબાનાં વ્યકિતત્વ લોપાઈ જઈ શકે, પરંતુ એમના દ્વારા જીવનના સવગી ક્ષેત્રનો એક સમગ્ર, પરિપૂર્ણ જીવનવિચાર પ્રગટ થયો છે, તે યુગયુગાન્તર સુધી માનવજાતિ સમક્ષ અખંડ નંદાદીપ બનીને પ્રકાશ પાથરતો રહેશે.
૩. ભોભીતર પાંગરતું બ્રહ્મબીજ
‘‘વિનોબા, વર્ધાનો આશ્રમ સંભાળશો?'' ‘‘બાપુ, આપ જે કાંઈ કામ સોંપશો તે મારી શક્તિ પ્રમાણે
કરીશ.''
અને આઠમી એપ્રિલ ૧૯૨૧ના દિવસે અમદાવાદ છોડી વિનોબાજી છે સાથીઓ સાથે મહારાષ્ટ્રના વર્ધા ગામે પહોચે છે. આજની મગનવાડી તે વર્ધાનો ત્યારનો આશ્રમ હાથઘંટીની પૂજા
મ.વિ.ભા. - ૫
