________________
ભગવાન મહાવીર
આ તીર્થંકર સમાધિસ્થ બેઠા છે. એમના આ સમત્વની કૂંચી સમાઈ છે એમના સ્યાદ્વાદમાં, અનેકાન્તવાદમાં. ‘હું કહું છું તે જ સાચું' એમ નહીં, ‘તમે કહો છો કદાચ તે પણ સાચું હોય.' આ છે સ્યાદ્વાદ. ‘આ પણ સાચું, તે પણ સાચું’ આમ કહીને આ માણસ પોતાના અંતરમાં વિપરીતોનો સંઘરો કરે છે. જગતના દેખાતા તમામ વિરોધાભાસોને અંતરમાં ઓગાળી દઈ જીવનનું એક મહાસત્ય એ તારવી લાવે છે. આ છે એમની ખૂબી. એમની સામે હવે કોઈ વિરોધ નથી. એમના બધા શત્રુઓ મટી ગયા છે, ત્યારે તો એ ‘અરિહંત' ગણાયા છે. એમને કોઈ દુશ્મન નથી, કોઈ વિરોધ નથી, એમને માટે જીવન એ સંઘર્ષ નથી અને એ સંધર્ષ હોય, લડાઈ હોય તોપણ મહાવીર એ લડાઈ લડવા નથી આવ્યા, લડાઈ જીતવા આવ્યા છે. માટે જ એ ‘જિન’ છે. લડ્યા સિવાય લડાઈ જીતવાની અદ્ભુત, અતિ અદ્ભુત સાધનાપ્રકિયા ભગવાન મહાવીરની વિચારધારામાં છે. ભારતની ભૂમિ ઉપર જીવનનો આ નવો અભિગમ દાખવીને આ મહાપુરુષે જગત આખા ઉપર એક મહાન ઉપકાર કર્યો છે.
મહાવીર પ્રભુ એટલે નિતાંત સ્વસ્થતાની જાણે જીવતીજાગતિ મૂર્તિ ! આત્મસ્થ મનુષ્ય કેવો હોય એનો આદર્શ મહાવીરમાં જડે છે. બહિર્જગતમાં આવવા માટે એમને મથવું પડે છે, એટલો એમનો અંતર્વાસ સ્વાભાવિક બની ગયો છે. આત્મચેતનાને ભૌતિક ચેતનાના સ્તર પર એ પ્રયત્નપૂર્વક લાવે છે. માનવદેહમાં આટલી બધી સ્વસ્થતા, આત્મસ્થતા શક્ય છે, એ સંભાવનાની ક્ષિતિજો આ પુણ્ય-પુરુષે ખોલી બતાવી છે. સતત તાણ, તંગદિલી અને અજંપાભર્યા આજના માનવીય જીવનમાં મહાવીર સ્વામીની વિચારધારા માનવજાતને
