________________
મહાપ્રયાણોત્સવ દેહનાં બંધન છૂટી જવાની ક્ષણ નજીક ને નજીક આવતી ગઈ અને ભગવાને બેઠા થઈ પર્યકાસન લીધું. ધીરે ધીરે વાણી-કાયામનના સ્થળ તેમ જ સૂક્ષ્મ અનુબંધોને રૂંધી, છેવટે છેદી નાખ્યા. આમ, ધ્યાન-સમાધિની સર્વોત્તમ કક્ષાએ પહોંચી સર્વ કર્મબંધ તોડી નાખ્યાં. કર્મબંધનનો છેલ્લો તંતુ તૂટ્યો અને આ બાજુ છેલ્લો સ્વાસ હેઠો બેઠો ! જીવનલીલા સંકેલાઈ ગઈ. સૂરજ આથમી ગયો. જૈનશાસ્ત્રના સૂત્રકાર નોંધે છે કે, ““બધી ગ્રંથિઓને પાર કરી ગયેલા તે પ્રભુને હવે ફરી જન્મ તેમ જ મરણ પામવાપણું રહ્યું નથી.'' જીવનની ક્ષણેક્ષણ પ્રદીપ્ત અગ્નિની તેજશિખા બનીને જન્મજન્માંતરનાં કમોને બાળતી રહી અને સાથોસાથ બીજાનાં પણ કર્મબંધન તૂટે તે માટે અજવાળાં પાથરતી રહી. જ્યાં સુધી પૃથ્વી ઉપર એક પણ માણસ જ્વસતો હશે, ત્યાં સુધી મહાવીર પ્રભુએ વહાવેલી જ્ઞાનગંગા માનવયાત્રાના ઊધ્વરોહણ માટે પાથેયરૂપ બની રહેશે.
ગૌતમને ભગવાનના મહાનિર્વાણના સમાચાર પાછા ફરતાં રસ્તામાં જ મળે છે અને એ તો ભાંગીને ઢગલો થઈ જાય છે. છેવટની ઘડીએ જ પ્રભુએ મને દૂર કરી દીધો ? શ્વાસોશ્તાસની જેમ સતત છાતીએ વળગાડેલો રાખ્યો. મને સતત આસ્વાસન આપ્યા કર્યું કે, “હે ગૌતમ, સિદ્ધિમાં પણ આપણે બંને સાથે જ રહીશું'' તે મહાપ્રભુ મને આમ અથવાટે મૂકીને ચાલ્યા ગયા ? હજી તો મને કેવળજ્ઞાન પણ પ્રાપ્ત થયું નથી. જે એમની હાજરીમાં મને ન લાધ્યું તેની આશા હવે શી રાખવાની ?'' આમ, હૃદયમાં વાવાઝોડું ઊઠ્યું. એક બાજુ અફસોસ, વલવલાટ તો બીજી બાજુ શ્રદ્ધા વારંવાર માથું ઊંચકતી પડઘા પાડતી હતી કે, ‘‘સિદ્ધિમાં આપણે બંને સાથે રહીશું'' ભગવાન ખોટું, મિથ્યાવચન તો બોલે જ નહીં, એમનાં
