________________
અમેરિકાને પંથે અને વિશ્વધર્મપરિષદ ૩૩ મુંબઈ સુધી મોકલ્યા અને વિદેશ પ્રવાસ માટે જરૂરી સામગ્રી ખરીદી આપવાની એને આજ્ઞા આપી. સ્વામીજીને વિદાય આપવા મદ્રાસથી આલાસિંગ પેરુમલ પણ આવી પહોંચ્યા હતા. ખેતડી મહારાજાની સૂચના પ્રમાણે મુનશી જગમોહનલાલે સ્વામીજીને યોગ્ય કપડાં લઈ આપ્યાં. એમને માટે પી. ઍન્ડ ઓ. કંપનીની સ્ટીમર પેનિસ્યુલર'માં પ્રથમ વર્ગની ટિકિટ પણ કઢાવી આપી હતી.
આખરે ૩૧મી મે, ૧૮૯૩નો એ યાદગાર દિવસ આવ્યો. રેશમી ઝભ્ભો અને રેશમી સાફામાં સજ્જ થયેલા સ્વામીજી ખરેખર કોઈ રાજવંશી પુરુષ જેવા જ દેખાતા હતા. એમને મૂકવા આવેલ સૌ સજળ નેત્રે એમને પગે પડેલ. પણ ધીમે ધીમે ભારતનો કિનારે અદશ્ય થતો જોતાં સ્વામીજીની આંખોમાં પણ આંસુ ઊભરાઈ આવેલ.
સ્વામીજીને લઈને સ્ટીમર કોલંબો, સિંગાપુર, હોંગ કોંગ થઈને જાપાન પહોંચી. આ તમામ સ્થળોના બૌદ્ધ મઠો અને સ્થાપત્યનું સ્વામીજીએ બારીકાઈથી નિરીક્ષણ કર્યું. આ સઘળું જોઈને સદૈવ તેમને ભારતના યુવાનો યાદ આવતા. તેઓએ જાપાનથી લખેલા પત્રમાં લખ્યું છે: “ઓ યુવાનો! તમે લોકો કેવા છો? ભારતની બહાર આવો, મર્દ બનો. તમારી સંકુચિત સૃષ્ટિમાંથી બહાર આવી ચોતરફ દષ્ટિ ફેરવો. બીજી પ્રજાઓ કેવી રીતે વિકાસ સાધે છે તે જુઓ. શું તમે મનુષ્યને ચાહો છો? તમે તમારા દેશને ચાહો છો? જે ચાહતા હો તો આવો; ચાલો આપણે ઉચ્ચતર અને વધુ ઉન્નત વસ્તુ તરફ પ્રયાણ કરવા, પાછળ જોયા વગર, આગળ દષ્ટિ રાખીને જ આગળ વધતા જઈએ.
“ભારતવર્ષના પુનરુદ્ધાર માટે તેના એક હજાર નવયુવાનોનું
