________________
૫. પરિવ્રાજક જીવન અને કન્યાકુમારી
શ્રીરામકૃષ્ણ મહાસમાધિ પામ્યા બાદ સુરેન્દ્રનાથ મિત્રની સહાયથી દક્ષિણેશ્વર અને કલકત્તા વચ્ચે આવેલા વાહનગરમાં બે માળનું બિસ્માર હાલતમાં પડેલું એક ભૂતિયું મકાન માસિક દસ રૂપિયાના ભાડામાં તેઓએ ભાડે લીધેલું.
વરાહનગર મઠમાં જ યુવકોએ વિધિપૂર્વક ગિરજાહોમ કર્યો, આજીવન બ્રહ્મચર્ય અને અપરિગ્રહની પ્રતિજ્ઞા લીધી; ઈશ્વરપ્રાપ્તિ માટે જીવન સમર્પણ કર્યું. પૂર્વ જીવનના સંબંધો અને સંસારી નામો છોડી સંન્યાસી નામ ધારણ કર્યો. નરેન્દ્રનાથે એ વખતે ‘વિવેકાનંદ' નામ ધારણ કરેલું, પરંતુ પ્રવાસ દરમિયાન ગુરુભાઈઓને પોતાની ભાળ ન લાગે એટલા સારુ અવારનવાર તે પોતાનું નામ બદલીને પ્રવાસ કરતા, આથી આ પરિવ્રાજક સમય દરમિયાન તેમનાં ‘વિવિદિશાનંદ”, સચ્ચિદાનંદ', વગેરે નામોનો ઉલ્લેખ મળે છે.
હવે આપણે પણ નરેન્દ્રનું જૂનું નામ છોડીને સ્વામી વિવેકાનંદ તરીકે એમને ઓળખીશું. એક જ સ્થળે રહેવું એ સંન્યાસીની દષ્ટિએ, સંન્યાસના આદર્શ સાથે, સુસંગત નથી, અને પોતાની સંન્યાસવૃત્તિને કસોટીએ ચડાવવા તથા પોતાની ગેરહાજરીમાં ગુરુભાઈઓ સ્વાવલંબી બનતાં શીખે એ દષ્ટિએ સને ૧૮૮૭થ્વી ૧૮૯૩ સુધી એમણે ભારતભરમાં ભ્રમણ કર્યું. આ વર્ષોનો ઈતિહાસ પૂરેપૂરો મળતો નથી છતાં અવારનવાર પોતાના શિષ્યોને તથા ગુરુભાઈઓને લખેલ પત્રોમાંથી સારી એવી માહિતી મળી શકે છે. પ્રવાસ દરમિયાન કાશીમાં બનેલો એક પ્રસંગ ઘણો જ
૨૨
