________________
૨૫, ગૂઢમાં ગૂઢ વસ્તુ | (સાતાહિક પત્ર નં. ર૦ માંથી પ્યારેલાલ)
મૌનવાર ગાંધીજીએ સહરસા માં ગાળ્યા. સહરસાનું નામ હવે તો ગાંધીજીના જીવન જ. બીજી રીતે જોડાઈ ગયું છે એટલે વાચકોને એ ગામનો પરિચય હશે જ. ત્યાં જે મકાનમાં ગાંધીજીનો ઉતારો હતો ત મકાનને પ૦ -- ૬૦ હજાર માણસોએ સવારના આઠ વાગ્યાથી ઘેરા ઘાલ્યો હતો. દિવરા ધોમ ધખતો હતો ને ધૂળના ગોટ ઉડતા હતા છતાં એટલા હજારો લોકો દિવસ આખો ત્યાં જ ભૂખ્યા-તરસ્યા બંસી રા. સાંજ પડવા આવતાં એમની સંખ્યા વધીને લાખેકની થઈ. રાજે વિરાટ સભા થઈ, તેમાં ગાંધીજીએ ઈશ્વરી દંડનો વિષય ઉપાડ્યો ને કહ્યું: ' “ધરતીકંપ મોકલનાર ઈશ્વર શું હૃદયહીન ને કીનાખોર છે? ના, એ હૃદયહીન પણ નથી ને કીનાખોર પણ નથી. માત્ર એની કળાનો પાર આપણે પામી શકતા નથી.'' એક મિત્રને આ અરસામાં લખેલા કાગળમાં તેમણે આ વિશે લખ્યું છે : “ઈશ્વર ગૂઢમાં ગૂઢ છે એમ આપણે જાણીએ છીએ, તો પછી એની કોઈ પણ કૃતિથી આપણે શા સારુ મૂંઝાઈએ ? આપણી મરજી પ્રમાણે જે એ વર્તે તો આપણે એની પ્રજા નહીં ને એ આપણો સરજનહાર નહીં . આપણી આસપાસ જે અભેધ અંધકાર વ્યાપલા છે તે આપત્તિ નથી પણ આશીર્વાદ છે. એણે આપણને એક જ ડગલું આગળ જવાની શક્તિ આપી છે, ને એ પ્રેમળ જ્યોતિ આપણને એ એક જ ડગલું આગળ જવા દે તો આપણને માટે બસ હોવું જોઈએ. તો પછી આપણે 'પ્રેમળ જ્યોતિ'ના કવિની જેમ ગાઈ શકીબ, ‘મારે એક ડગલું બસ થાય.' અને આપણે ભૂતકાળના અનુભવ પરથી ખાતરી રાખીએ કે એક ડગલું ભર્યા પછી બીજું ડગલું આપણને દેખાશે જ. બીજા શબ્દમાં કહીએ તો આ અભેદ્ય અંધકાર આપણે કલ્પીએ એટલો અભેદ્ય નથી. પણ જ્યારે આપણે અધીરા થઈને
* બિહાર રાજ્યની એક જગ્યા.
૨૫
