Page Text
________________
હિંદુ ધર્મનું હાર્દ વધારે સમજે. મારી દષ્ટિએ ઈશ્વન રામ કહો કે રહમાન કહાં, ગોડ કહો કે અહુરમઝદ કર્યું કે કૃષ્ણ કહો, આ બધી શક્તિઓમાં પણ એક અમોઘ શક્તિ છે, અને નામ આપવાનાં મનુષ્યનાં ફાંફાં ચાલ્યાં છે. મનુષ્ય અપૂર્ણ હોવા છતાં પૂર્ણ થવાનો પ્રયત્ન કરે છે, તેથી વિચારના તોમાં પડે છે અને પછી જેમ બચ્ચે ફાંફાં મારે, પડે આખ, અને પછી ટટાર થાય, તેમ બુદ્ધિરૂપ મનુષ્ય હજુ થોડા મહિનાનું જ બચ્યું છે, એમ કહીએ, તો બ્રહ્માના દિવસોમાં માપતાં મુદ્દલ અતિશયોક્તિ નથી, પણ શુદ્ધ સત્ય છે. આ બધું મનુષ્ય તું પોતાની જ ભાષામાં જણાવી શકે. ઈશ્વર નામની શકિતને તો ભાપા જેવું કંઈ છે જ નહીં. એને મનુષ્યોનાં સાધનની કયાં કંઈ જરૂર છે? એ તો પોતાની પાસે જે સાધન છે, એ વડે જ મહાસાગરરૂપી શક્તિને વિશે વર્ણન કરી શકે. આટલું ગળે ઊતરી શકે, તો બીજું પૂછવાપણું રહેતું નથી. તો પછી અને પ્રાર્થના કરવી એ મનુષ્યની ભાષામાં ઠીક જ કક્વાય, કેમ કે, એ મહાન શક્તિને પણ આપણા ઢાળમાં નાખીને જ એની કંઈક કલ્પના કરી શકીએ. એ કલ્પના કરતાં યાદ રાખીએ કે, આપણે બિંદુ છીએ, આપણે નાનકડું જંતુ છીએ એ પણ ઈશ્વરરૂપી મહાસાગરના. અથવા ખરેખર તો એમાં પડી અનુભવ જ લેવાય, એનું વર્ણન આપી ન શકાય. એટલે લાવાસ્કીની ભાષામાં એમ કવાય કે, મનુષ્ય પ્રાર્થના પણ પોતારૂપી મહાન શક્તિને પોતે જ કરે છે. એમ કરતાં આવડ તે જ પ્રાર્થના કરે, એમ કરતાં ન આવડે તેને પ્રાર્થના કરવાની જ ન હોય, તેથી ઈશ્વરને માઠું નથી લાગવાનું, પણ જે આ મહાન શકિતન પ્રાર્થના નહી કરે, તે ખોશે. એમ મારે અનુભવથી કહેવું જોઈએ, પછી ભલે કોઈ ઈશ્વરને વ્યક્તિ ગણીને પૂજે કે ભજ. કોઈ મહાન શક્તિ ગણીને પૂજે કે ભજે, અને પોતપોતાની દષ્ટિએ ઠીક જ કરે છે. સ્વતંત્ર ઠીક શું છે, એ તો કોઈ જાણતા જ નથી, અને કદાચ જાણશે નહીં. આદર્શ ત આદર્શરૂપ દૂર જ રવાના, એટલું યાદ રાખવું ઘટે છે. બીજી બધી શકિતઓને આપણે જડ શક્તિ ગણીએ છીએ, પણ ઈશ્વર એ જીવનશક્તિ છે. જે બધેય છે તેમ છતાં બધાની બહાર પણ છે.
વિંધુ, ૧૮-૮-૧૯૪૬, પા. ૨૬૯
| SR No. | 005972 |
| Book Title | Hindu Dharmanu Hard |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | M K Gandhi |
| Publisher | Navjivan Prakashan Mandir Ahmedabad |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 274 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Interfaith |
| File Size | 10 MB |