________________
હિંદુ ધર્મનું હાર્દ
બગાડો દાખલ કરવાની પણ મારી અલબત્ત ઇચ્છા નથી. તેથી મારો એ ધર્મ થઈ પડયો છે કે સનાતન હિંદુ ધર્મનો હું કેવો અર્થ કરું છું તે મારે એક વાર સ્પષ્ટપણે ચોખ્ખું કરી દેવું. ‘સનાતન’ શબ્દ એના સ્વાભાવિક અર્થમાં જ હમેશાં વાપરું છું.
હું મને પોતાને સનાતની હિંદુ કહેવડાવું છું કારણ કેઃ
૧. હું વાન, ઉપનિષદાન, પુરાણોને અને જે બધા ગ્રંથો હિંદુ ધર્મશાસ્ત્રોને નામે ઓળખાય છે તેને માનું છું અને તેથી અવતારોને અને પુનર્જન્મને પણ માનું છું.
૨. હું વર્ણાશ્રમ ધર્મને મને લાગે છે કે એના મૂળ વૈદિક અર્થમાં માનું છું; એના આજના લૌકિક અને અણઘડ અર્થમાં નહીં.
૩૪
૩. હું ગૌરક્ષાને તેના આજના લૌકિક અર્થ કરતાં ઘણા વધારે વિશાળ અર્થમાં માનું છું..
૪. મૂર્તિપૂજાને વિશે મારી અનાસ્થા નથી.
વાચક જોશે કે વદો તેમ જ બીજાં શાસ્ત્રોનો ઉલ્લેખ કરતાં તેમન મેં અૌપેય અગર ઈશ્વરપ્રણીત કહ્યાં નથી. કારણ એકલા વદ જ અપૌરુષય કે ઈશ્વરપ્રણીત હોય એમ માની શકતા નથી. હું તો બાઇબલ, કુરાન અને અંદઅવસ્તાને પણ વેદના જેટલાં જ ઈશ્વરપ્રેરિત સમજું છું. આ ધર્મગ્રંથોનું મને કશું પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન છે એવો મારો દાવો નથી. છતાં જે મુદ્દાનાં સત્યાં ધર્મશાસ્ત્રો ઉપદેશ છે તે હું અંતરથી આંળખું છું અને લાગણીથી સમજું છું એવો અલબત્ત મારો દાવો છે. શાસ્ત્રના મારી બુદ્ધિને કે નૈતિક દષ્ટિને અળખામણા લાગે એવા કોઈ પણ અર્થથી પછી તે ચાહે તેટલા વિદ્વત્તાપૂર્ણ કાં ન હોય બંધાવાની હું ના પાડું છું. અત્યારના શંકરાચાર્યો અગર શાસ્ત્રીઓ પાત હિંદુ ધર્મશાસ્ત્રોનો જ અર્થ કરી બતાવે છે તે જ એક સાચો છે એવા દાવા તેઓ કરતા હોય તો હું તેનો વધારેમાં વધારે આગ્રહપૂર્વક નિષેધ કરું છું. ઊલટું હું એમ માનું છું કે આ ધર્મગ્રંથોનું આપણું અત્યારનું જ્ઞાન છેક જ અસ્તવ્યસ્ત છે. જેણે અહિંસા, સત્ય અને બ્રહ્મચર્યમાં પૂર્ણતા પ્રાપ્ત નથી કરી અને જેણે સર્વ પ્રકારની માલકી અને ધનવૈભવનો ત્યાગ નથી કર્યો, તેવા કોઈ પણ મનુષ્ય શાસ્ત્રોને ખરેખરાં સમજી ન જ શકે એ ધર્મસૂત્રમાં મારી સંપૂર્ણ શ્રદ્ધા છે. હું ગુરુની પ્રથાને માનું છું, પણ સાથે સાથે