________________
૨૮
હિંદુ ધર્મનું હાર્દ ઈશ્વરની માલિકીની છે તને હું મારી ગણી ન શકું, ને જ મારું જીવન ને આ મંત્ર વિશે આરથા રાખનાર સહુનું જીવન સંપૂર્ણ ઈશ્વરાર્પણપૂર્વક ચલાવવાનું હોય તો એમાંથી એ ફલિત થાય જ છે કે એ જીવન સેવામય – આપણાં ભાંડરૂપ જીવોની સેવાથી ભરાઈ ગયેલું – હોવું જોઈએ.
આ મારી શ્રદ્ધા છે ને જેઓ પોતાને હિંદુ કહેવડાવે છે તે સૌની એ શ્રદ્ધા હોવી જોઈએ.
ન્નિવંધુ, ૩૧-૧-૧૯૩૭, પા. ૩૭૩
૧૧. થોડામાં ઘણું
‘‘મંદિરોમાં હરિજનોને પ્રવેશ કરવાની છૂટ આપતા ત્રાવણકોરના દેરાને અંગેના શ્રી મહાદેવ દેસાઈના પુસ્તકમાં, વાવણકોરમાં અનેક સ્થળોએ આપે કરેલાં પ્રવચનો મેં વાંચ્યાં, એમાં નિપર વિશે બોલતાં આપે કહ્યું છે કે, બાકીનાં બધાં હિંદુ ધર્મશાસ્ત્રો નાશ પામત અને માત્ર નો પહેલો કલાક રહી જાત, તો એ એક જ કલોક ધર્મને નિર્મૂળ થતો અટકાવત. આપને કદાચ ખબર હશે કે, એ લોક ગુરુદેવના પિતા દેવેન્દ્રનાથ ટાગોરના જીવનમાં પરિવર્તન કરનાર નીવડ્યો હતો. તેમના પિતા ગુજરી ગયા ત્યારે તેમના કુટુંબની જમીનજાગીર પર કરજનો ભારે જ હતો. દેવેન્દ્રનાથ એ વખતે યુવાન હતા અને આ બોજાને કારણે બહુ મૂંઝાઈ ગયા હતા, ને ઉદાસ થઈ ગયા હતા. એક દિવરા તે આમ શોકમગ્ન થઈ બેઠા હતા, ત્યારે એક છાપેલા કાગળનો ટુકડો પવનથી ઊડીને તેમની પાસે આવી પડ્યો. દેવેન્દ્રનાથે કાગળ ઉપાડી લીધો. તેમાં સંસ્કૃત લખાણ હતું. દેવેન્દ્રનાથ તે વખતે રાંરસ્કૃત શીખ્યા નહોતા. એ કાગળ તેમણે કુટુંબના પંડિતને આપ્યો અને તે પોતાને વાંચી સંભળાવવા કહ્યું. એ રનનો પહેલો કલાક હતો. મહર્ષિ પોતાની આત્મકથામાં કહે છે કે, એ લોકે મારા આત્મામાં અમૃતનું સિંચન કર્યું.''
‘‘ત્યાગ કરીને ઉપભોગ કરવાની વાતે મને ઘણા વખત સુધી વિમાસણમાં નાખી દીધો. એક દિવસે (ખરું કહેતાં રાત્રે) મને એકાએક સૂઝી આવ્યું કે, આ તો રોજના અનુભવની વાત છે. જેને માટે આપણને પ્રેમ હોય એવી કોઈ વ્યક્તિ યા ધ્યેયને ખાતર કોઈ કીમતી વસ્તુનો ત્યાગ કરવા કરતાં વધારે આનંદજનક બીજું શું હોઈ શકે ?'' શ્રી કે. નટરાજનનાં ઉપર મુજબના પત્ર મને ત્રણેક માસ પર મળ્યા