________________
ચોડામાં ઘણું
તા. ઘણા વખત પહેલાં બિનમાં એની ચર્ચા કરવા ધારતો હતો, પણ એ વાત હું આજ સુધી હાથ પર ન લઈ શકયા. પરંતુ વિલંબ થયા તેનો કશો વાંધો નથી, કારણ કે, એ પત્રમાંની વસ્તુ કદીયે જૂની થાય તેવી નથી. વ્યાકરાણના કશાય જ્ઞાન વિના એ શ્લોકનો મેં જે અર્થ ઘટાવ્યા છે, તે પ્રમાણે જીવન ગાળવા માટે મારાથી બનતાં બધાં પ્રયાસ હું કરું છું. મારું વાચન બહુ જૂજ હોવાથી મહર્ષિ દેવન્દ્રનાથજીના જીવનમાંથી શ્રી નટરાજને ટકલા દાખલાની મન કશી ખબર નહોતી. સાચા હિદું ધર્મ અથવા મારા મત પ્રમાણ સાચો ધર્મ એટલે શું, એ રવિના આ લોક દર્શાવે છે, એવી મારી માન્યતા આ દાખલાથી દઢ થાય છે. સવારની પ્રાર્થનામાં ગીતાના અઢાર અધ્યાયાનું પારાયણ એક અઠવાડિયામાં પૂરું કરવામાં આવે છે અને આજે કેટલાંય વરસોથી દર અઠવાડિયે એમ થતું આવે છે. ગીતા, ઈશોપનિષદના પાલ્લા શ્લોક ઉપરનું ભાગ્ય છે. કેહતાં મને કાંઈક વસવસો રહે છે પણ મારે કહેવું જોઈએ કે, શ્રી નટરાજનને એ બ્લોકનો જે અર્થ સૂઝયો છે, તે મને માત્ર અંશતઃ સાચો લાગે છે. મારી સમજ પ્રમાણે, એમનો અર્થ તો જરીપુરાણ થઈ ગયેલા આપાભાગના સિદ્ધાંત છે, એ બેશક સર્વસામાન્ય અનુભવ છે. એનો એક જ દાખલો લો. પોતાનાં બાળકોને માટે ધણી માતાઓ સર્વરવનો ભાગ આપે છે. પરંતુ અહીં જેનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે, તે મંત્ર એ પ્રથાનું સમર્થન કરવાને માટે રચાયો નથી. જે વખતે એ મંત્ર આપણને પ્રાપ્ત થયા, તે પ્રાચીન કાળમાં પણ એ પ્રથા સારી પઠ પ્રચલિત હતી. એ શ્લોકને જીવનમાં ઉતારવો એટલે બાઈબલના નવા કરારમાં વર્ણવ્યા પ્રમાણેનું નવું જીવન અથવા હિંદુ ધર્મમાં જેનો ઉપદેશ કરવામાં આવ્યો છે, તે બ્રહ્મસમર્પણ. એટલે મારી સમજ પ્રમાણે તો એ શ્લોકનો એક જ અર્થ છે. તે એ કે, અહીં તમે જે કંઈ તમારું ગણ છો, તે ઈશ્વરનું છે અને ઈશ્વર પાસેથી તમને મળ્યું છે, એમ સ્વીકારો અને જીવવા માટે જે કંઈ ખરેખર જરૂરી હોય તેટલું તેમાંથી લો. બીજી રીતે કહીએ, તો ગીતાની ભાષામાં એ પરમ અનાસક્તિનાં સિદ્ધાંત શીખવે છે, તો જ જીવન જીવવા જેવું બને છે.
નવંધુ. ૨૩-૬-૧૯૪૬, પા. ૨૦૧