________________
૮૧. શાસ્ત્રોનાં પ્રમાણ અબ્રાન્ત છે? (એક પંડિત અને ગાંધીજીનો વાર્તાલાપ સાપ્તાહિક પત્ર'માંથી – મ.દે.)
‘આ કળિયુગમાં પરાશરમૃતિ એ અભ્રાન્ત પ્રમાણ અથવા માર્ગદર્શક ન ગણાય ?
ના, હું તો કોઈ પણ પ્રમાણ કે સ્મૃતિને અબ્રાન્ત માર્ગદર્શક માનતો નથી.'
‘વારુ, પણ અમૃતિનો અમુક ભાગ સ્વીકારીને બીજો ભાગ તમે છોડી દો ખરા કે?' - ગાંધીજી પ્રથમની જ કડકાઈથી બોલ્યા : ‘અમુક ભાગ સ્વીકારીએ તો આખી સ્વીકારવી જ જોઈએ એ વસ્તુને હું માનતો નથી.'
‘ત્યારે તમને જે અનુકૂળ પડે તે સ્વીકારો. અને અનુકૂળ ન હોય તે છોડી દો એમ જ કહેવા માગો છો ને?'
એ પ્રશ્ન સારો છે. હિંદુ ધર્મ કાંઈ ચોકકસ ઘડાયેલા કાનૂનો અને પેટા-કાનૂનોનો બનેલો ધર્મ નથી. તેમાં સંકડો અને હજારો પુસ્તકો પડેલાં છે, જેમનાં નામો પણ આપણે જાણતા નથી, પણ જેમને આપણે ‘શાસ્ત્ર' નામનું ટૂંકું નામ આપ્યું છે. હવે કોઈ વસ્તુ ઈષ્ટ છે કે અનિષ્ટ છે, સારી છે કે નરસી છે, એ જેવા હું અમુક પુસ્તક નથી જોવા જતાં, પણ હિંદુ ધર્મનું તત્ત્વ શું કહે છે એ જોઉં છું અને એને માટે એક સીધો અને સરળ ગજ આપણી પાસે પડેલો છે. એ ગજ “સત્ય”નો. સત્યના માપમાં જે ન આવે તે તજવું, પછી ભલે તે મોટામાં મોટી અમૃતિમાં કેમ નહીં લખેલું હોય, એટલે જે માણસ કોઈ પ્રથાનો બચાવ કરવા ઈચ્છતો હોય, તેણે સિદ્ધ કરવું રહ્યું કે તે પ્રથા સત્યને અનુકૂળ છે. એટલું બતાવ્યા વિના તે હજારો શાસ્ત્રોનાં પ્રમાણ આપે તે મારે માટે વ્યર્થ છે.'
નવર્ષાવન, ૨-૧૦-૧૯૨૭, પા. ૫૦
૧૪૩.
