________________
सर्ग १० श्लो ० ५४-५५ ]
हीरसौभाग्यम्
१०५
सरसदुग्ध तस्य सुत दधि । दुग्धोदभवात्पयः सुतमिति । तथा 'रामालिरोमावलिदिग्विगाहिध्वान्तायते वाहनमन्तकस्य । यत्प्रेक्ष्य दूरादपि बिभ्यतः स्वानश्वान्गृहीत्वापसृतो विवस्वान् ॥' द्वयमपि नैषधे ॥
કાથ શત્રુરાજાઓના અપયશરૂપી મહિષને જોઈને, ભયથી વિવલ બની ગયેલા અને ત્રાસથી નાસી જતા ઈંદ્રના ઉચ્ચઃશ્રવાઅશ્વના મુખમાંથી પડી ગયેલા ફીણથી જાણે આકાશમાં જ્યોતિશ્ચક બની ગયું ન હોય ! ૫૪
पश्चापि देवतरवोऽधरिताः स्वदान
लीलायितैर्वसुमतीकुसुमध्वजेन । संभूय काञ्चनशिलोच्चयचूलिकायां ।
किं मन्त्रयन्त्यवनिवृत्रहणं विजेतुम् ॥५५॥
वसुमत्या वसुंधराया अतिरूपरामणीयकेन कुसुमध्वजेन श्रीनन्दनेन । 'निषधवसुधामानां कस्य प्रियाङ्कमुपेयुषः' इति नैषधे । “सर्वातिशायिशरीरसौन्दर्याभूमीस्मरेण' इति तवृत्तिः । स्वदानस्य निजवितरणस्य लीलायितैर्विलसितैरधरितास्तिरस्कृताः पराभूताः सन्तः पञ्चापि पञ्चसंख्याका अपि कल्प-पारिजात-मन्दार-हरिचन्दन-संताननामानो देवतरवः सुरद्रुमाः । उत्प्रेक्ष्यते-काञ्चनशिलोच्चयस्य स्वर्णशैलस्य मेरोचूलिकायां शिरःशिखरे संभूय एकत्र मिलित्वा सर्वेऽप्येकीभूय : अवने मेर्वृत्रहणं पुरंदरमकब्बरसाहिं विजेतुमभिभवितुं किं मन्त्रयन्ति रहसि आलोचनमिव कुर्वन्ति । रहस्यालोकन मन्त्रः' इति हैम्याम् । तथा पाठान्तरम्-तत्र कूलंकषाणां नदीनां प्रणयी पति: समुद्रः सनेमिः । स्यन्दनचक्रधाराकारो यस्याः सा भूमिस्तस्यास्तमीविवोढुः रजनीरमणस्य । अकब्बरभूपते. रित्यर्थः । विजिगीषयेव स्वाभिभवविधातुविजेतुमिच्छयेव अनिमिषान्देवान् संप्रीणयन्ति । तोषयन्ति । समीहितदानादिना प्रीता हि देवा अभीष्टसिद्धिं ददते इत्यर्थः ॥ .
લેકાર્થ પૃથ્વી પરના કામદેવ એવા અકબર બાદશાહથી અતિદાનના વિલાસવડે અપમાનિત થયેલા કપ, પારિજાત, મંદાર, હરિચંદન અને સંતાન નામનાં પાંચ કલ્પવૃક્ષો મેરુપવતનાં શિખરઉપર એકઠાં થઈને જાણે રાજાને જીતવા માટે મંત્રણા કરતા ન હોય !
ही, सौ. १४
