________________
निजलालाविलं लीढे यथा श्वा शुष्ककीकसम् । स्ववासनारसाज्जन्तुर्वस्तुभिः प्रीयते तथा ॥६८॥
: અર્થ : જેમ કૂતરો પોતાની લાળથી વ્યાપ્ત એવાં સુકાં હાડકાંને રસપૂર્વક ચાટે છે, તેમ જીવાત્મા પોતાની વાસનાના રસથી, વસ્તુઓથી ખુશ થાય છે.
.: વિવેચન : સુકાં હાડકામાં રસ નથી હોતો, છતાં કૂતરો એમાં રસ માનીને મજેથી ચાટે છે ! વાસ્તવમાં, એ હાડકું કૂતરાની પોતાની લાળથી ખરડાયેલું હોય છે. કૂતરો એ પોતાની લાળને જ ચાટીને રાજી થાય છે... પરંતુ અજ્ઞાનતાથી એ સમજે છે કે, “આ હાડકામાં રસ છે !'
મનુષ્ય પાંચ ઇન્દ્રિયોના વિષયોમાં સુખ માને છે. સુખ માનીને ભોગવે છે. પરંતુ આ મનુષ્યની અજ્ઞાનતા છે. વિષયમાં ખરેખર, કોઈ રસ હોતો જ નથી. મનુષ્યની જે સુખની વાસના છે, એ વાસનાના કારણે વિષયોમાં સુખ માને છે. વાસના દૂર થઈ ગયા પછી વિષયોમાં સુખદુઃખની કોઈ લાગણી પેદા થતી નથી. ઉપાધ્યાયશ્રી યશોવિજયજીએ કહ્યું છે - चाटे निज लाला मिलित, शुष्क हाड ज्युं श्वान, तैसे राचे विषयमें, जड़ निज रुचि अनुमान. જડબુદ્ધિ મનુષ્ય, પાંચ ઇન્દ્રિયોના વિષયોમાં પોતાની વાસનાના કારણે રાચે છે. વાસના બે પ્રકારની હોય છે. સુખની અને દુઃખની. સુખની વાસનાથી ખુશ થાય છે, દુઃખની વાસનાથી નાખુશ થાય છે. અને જ્યારે વાસનાથી મુક્ત થાય છે ત્યારે સુખ-દુઃખની કલ્પનાઓ દૂર થઈ જાય છે.
ગ્રંથકાર સમજાવે છે કે વિષયોમાં સુખ-દુઃખ ન માનો. તમારી વાસના જ સુખ - દુઃખરૂપ છે. સુખ-દુઃખની કલ્પનાઓથી મનને મુક્ત કરવાનું છે. તે માટે સમતાનો, સામ્યભાવનો અભ્યાસ કરતા રહો.
શાખ્યશતક (MANGANA RANA
૬૯
