Page Text
________________
ગાથા-૧૩પ
ઉપોદઘાત – ૧૩પમી ગાથામાં સિદ્ધિકારે આઠ અવલંબનનો સહેજે સ્પર્શ કર્યો છે. (૧) જીવ (૨) સિદ્ધત્વ (૩) સમજ (૪) પરિણામ (૫) સદ્દગુરુ (૬) આજ્ઞાકારિત્વ (૭) જિનદશા (૮) નિમિત્ત
ઉપર્યુક્ત આઠ અવલંબન ઉપર ગાથાના વિશેષ ભાવોની રચના થઈ છે. આખી ગાથામાં બધા બાહ્ય નિમિત્તોનો સ્વીકાર કરવા છતાં “જે સમજે તે થાય” તેમ કહીને જીવની સ્વતંત્ર પરિણતિનો અધિકાર પ્રગટ કર્યો છે. નિમિત્ત કારણો ગમે તેવા પ્રબળ હોય પરંતુ જો સમજણની દુર્બળતા હોય, તો નિમિત્ત કારણો ઉપકારી થતાં નથી. સમજણ એ જીવની સ્વતંત્ર દશા છે. ઉપરના આઠે અવલંબનમાં જો સાચી સમજણ થાય અને જીવ સત્યને સમજે, તો જીવાત્મા પોતે જ સિદ્ધસ્વરૂપ છે, તેને બીજા સિદ્ધ ભગવંતોની અપેક્ષા નથી. પ્રસ્તુત ગાથામાં આ સિદ્ધાંતની ભાવપૂર્વક સ્થાપના કરી છે. પાછળની ગાથામાં જે અભેદ્ય માર્ગનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો, તે અભેદ્ય માર્ગ પણ જીવની સમજણ સાથે સંબંધ ધરાવે છે. આ સોનું છે, એમ જ્યાં સુધી જીવ સમજે નહીં, ત્યાં સુધી તેની દ્રષ્ટિએ સોનાનું કોઈ મૂલ્ય નથી, સોનાનું મૂલ્ય પણ સોનાની સમજણ સાથે સંબંધ ધરાવે છે. તેમ મોક્ષમાર્ગનું મૂલ્યાંકન જીવની સમજણ સાથે જોડાયેલું છે. આખી ગાથા ઘણા નિમિત્ત કારણોને સામે રાખીને પણ સ્વતંત્ર સમજણનો સિદ્ધાંત પ્રગટ કરે છે. ગાથાનું વિવેચન ઊંડા ચિંતન-મનનના મંથન સાથે જોડાયેલું છે. આપણે ચિંતન-મનનની કોશિષ કરીને તેનું મંથન કરીએ.
સર્વ જીવ છે સિદ્ધ સમ, જે સમજે તે થાય; સર આજ્ઞા જિનદશા, નિમિત્ત કારણ માંય I૧૩૫ .
આ ગાથામાં જે સમજે તે થાય તે મુખ્યપદ છે. અહીં “સમજેનો અર્થ સમજવા પૂરતો સીમિત નથી. તેમાં જે કરે તે થાય” એવો પણ પ્રતિધ્વનિ છે. મનુષ્યની સમજણ કાર્ય પ્રણાલિમાં નિમિત્ત બને છે. ગાથાના ચોથા પદમાં પણ સ્વયં શાસ્ત્રકાર આ નિમિત્ત ભાવની વાત કરી રહ્યા છે. સર્વજીવ સિદ્ધ સમાન છે તે શાસ્ત્રીયવાણી છે. અનંત જ્ઞાનીઓનો અનુભવ અને ઉલ્લેખ છે કે આ આત્મા સિદ્ધ સ્વરૂપ છે અર્થાત્ પરમાત્માનું રૂપ છે. પરમદશા તે જીવની ઉચ્ચદશા છે, પરંતુ જ્યાં સુધી જીવ આ દશાનો સ્વીકાર કરતો નથી અથવા તેને પોતાની સ્વદશાનું ભાન નથી, ત્યાં સુધી તે પોતાના વિષયમાં જે પ્રકારની સમજ રાખતો હોય, તે પ્રકારની તેની પરિણતિ થતી હોય છે.
મહત્ત્વપૂર્ણ વાત – જીવની જે સમજ છે તે સ્વતંત્ર નથી. જીવ જે યોનિમાં કે જે ગતિમાં, જન્મ ધારણ કરી જેવો દેહ ધારણ કરે છે, તે રીતે તે પોતાને સમજે છે. જીવને પોતાના વિષે સ્પષ્ટ
(૩૫)
| SR No. | 005939 |
| Book Title | Atmsiddhi Mahabhashya Part 03 |
| Original Sutra Author | Shrimad Rajchandra |
| Author | Jayantilalji Maharaj |
| Publisher | Shantaben Chimanlal Bakhda |
| Publication Year | 2011 |
| Total Pages | 456 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 14 MB |