________________
પ્રત્યક્ષ અનુભવ કરે છે. જે કર્તા હતો, તે પ્રાયઃ મૃતપ્રાય થઈ ગયો છે. હવે ફકત કર્યહીન સાક્ષાત્ અકર્તા રૂપ સ્વરૂપનો પ્રત્યક્ષ અનુભવ કરે છે. જેલમાંથી મુકત થયેલો કેદી જેલનું અંદરનું પોતાનું કેદી રૂપે જે ચિત્ર હતું તેને નિહાળે છે. હવે ત્યાં કર્તા કોઈ હાજર નથી, કર્તાનો રાગ પણ છૂટી ગયો છે. એટલે નિરાધાર બનેલી વૃત્તિ સાક્ષાત્ અકર્તા રૂપ શુદ્ધ સ્વરૂપમાં પાછી ફરે છે. જૂઓ, કેવી છે લીલા. વૃત્તિ હવે ઉગમ તરફ વહે છે. સરિતા પોતાના ઉત્પત્તિસ્થાન તરફ વહન કરે છે. હવે વૃત્તિને સમજાય છે કે વિષય જેવું કશું છે જ નહી. વિષયનો નિર્માતા અકર્તા બની ગયો છે. માટે અધ્યાત્મશાસ્ત્રો કહે છે કે સ્તરમ્ વિદાય અસ્તરમ્ અનુચ્છતિ વૃત્તિઃ | કન્યા વગરના મંડપમાં જઈને વર શું કરે ? તેવી રીતે વૃત્તિ વિષયના અભાવમાં વિષયશૂન્ય અક્રિયાત્મક આત્માને ભજે છે. આ છે ગાથાનો આધ્યાત્મિક સંપૂટ.
આ ઝૂલે ઝૂલો તો કેવી આવે મજા...
ઉપસંહાર : આગળની ઘણી ગાથાઓમાં છ સ્થાનકોનું વિવેચન કર્યા પછી તથા ઘણા પ્રશ્નોનું સમાધાન કર્યા પછી સિદ્ધિકાર હવે આધ્યાત્મિકભાવોમાં પ્રવેશ કરી ગયા છે અને સત્સંગ પછીના આધ્યાત્મિક ઉત્થાનની પ્રથમ ભૂમિકા અથવા પ્રથમ પાયા રૂપ સમકિત જેવા દિવ્ય ભાવોને સ્પર્શ કર્યો છે. સમકિતની પારમાર્થિક વ્યાખ્યા આપીને તેનું આધ્યાત્મિક ઉદ્ઘાટન કર્યું છે. ગાથામાં સમકિતના આધારે સાધકની મૂળભૂત અવસ્થા જેમાં નિજભાવમાં રમણ કરવાનું છે. તે વાતને પ્રધાનતા આપી છે. જીવાત્મા જ્યાં સુધી પારમાર્થિક સમકિતનો સ્પર્શ ન કરે, ત્યાં સુધી આગળનો આધ્યાત્મિક વિકાસ અટકી જાય છે, આ ગાથામાં તેવો પ્રતિભાસ આપ્યો છે. જેમ સમુદ્રમાં લાંબી યાત્રા કરનારા નાવિકોને દીવાદાંડી માર્ગદર્શન આપે છે અને સાચી દિશા બતાવે છે, તેમ આ ગાથામાં ગુરુદેવે સમકિત રૂપી દીવાદાંડીની સ્થાપના કરી છે, જે સાધકોને સાધના માર્ગનું માર્ગદર્શન કરે છે અને સાચી દિશા બતાવે છે. સમકિત એ જૈન અધ્યાત્મ સાધનાનો ધ્રુવ સિદ્ધાંત છે. આ રીતે આ ગાથા પણ ધ્રુવ સિદ્ધાંતની અભિવ્યકિત કરી જીવને વૃદ્ધિગત પરિણામોની પ્રેરણા આપે છે.
(૧૭૧)
.
