________________
સમકાલીન રાજકીય પરિસ્થિતિ
૩૫ ભગવાન બુદ્ધ સાથે મેળાપ થયો. ત્યાં ભગવાને કપિનને અને તેના અમાત્યોને ભિક્ષુસંઘમાં લીધા. ઇત્યાદિ. *
મહાકપિન રાજા હતો અને તે કુક્રવતીમાં રાજય કરતે હતો, એ વાતને સંયુત્તનિકાયની અકથામાં આધાર મળે છે. પણ આ મુવતી રાજધાની કાજમાં હતી કે તેની આસપાસના કોઈ ડુંગરાળ સંસ્થાનમાં હતી તે કાંઈ જ સમજાતું નથી. એટલું ખરું કે બુદ્ધના જીવતાં જ તેની કીર્તિ અને પ્રભાવ આ સરહદપરના જંગલી લકામાં ફેલાયાં હતાં. આને માટે અર્વાચીન કાળને દાખલો આપી શકાય તેવો છે. પંજાબના જાતિનિવિષ્ટ લેકેમાં ગાંધીજીનું જેટલું વજન છે, તેના કરતાં અનેકગણું વધારે વજન સરહદના પઠાણ લેકેપર દેખાય છે. આવો જ કંઈક પ્રકાર બુદ્ધના સમયમાં બન્યો હોય તે તેમાં આશ્ચર્ય પામવા જેવું નથી. ' લલિતવિસ્તારમાં સોળ રાજ્યને ઉલ્લેખ
આ સોળ રાજેનો ઉલ્લેખ લલિતવિસ્તારમાં છે એમ ઉપર કહ્યું જ છે. પ્રસંગ એવો છે કે બોધિસત્ત્વ તુષિતદેવભવનમાં હતા ત્યારે કયા રાજ્યમાં જન્મ લઈને લોકેદ્ધાર કરે તેનો વિચાર કરવા લાગ્યા. તેને જુદા જુદા દેવપુત્રોએ ભિન્નભિન્ન રાજકુળોના ગુણ કહ્યા અને બીજા કેટલાક દેવપુત્રએ તે કુળોના દેષ તેને બતાવ્યા.
મગધરાજકુળ (૧) કેટલાક દેવપુત્રોએ કહ્યું, “મગધ દેવામાં આ વૈદેહિકુલ ઘણું સંપન્ન હોવાથી બોધિસત્વને જન્મ લેવા માટે તે સ્થાન યોગ્ય છે.'' ત્યાર પછી બીજા દેવપુત્રોએ કહ્યું, “આ કુળ યોગ્ય નથી. કારણ કે તે માતૃશુદ્ધ અને પિતૃશુદ્ધ નથી, પણ ચંચળ છે; વિપુલ પુણ્યથી અભિષિકત થયું નથી. ઉદ્યાન, તળાવ વગેરેથી તેમની રાજધાની સુશોભિત નહિ હોવાથી તે જંગલી લોકોને છાજે એવી છે.”
* બૌદ્ધસંધ પરિચય પૃ. ૨૦૩ જુઓ.
