________________
૨
સમકાલીન રાજકીય પરિસ્થિતિ
સાળ રાષ્ટ્રો
यो इमेल सोसनं महाजनपदानं पहूतसत्तरतनानं ईस्सराવિવëÄ હાચ્ય, તેથી (૧) વાત (૨) માયાન (૩) વ્હાલીન (૭) જોસહાનં (૧) વર્ણાન (૬) માનં (૭) ખેતીન (૮) ચૈન (૨) યુન (૨૦) પશ્ચાદ્ઘાન (૨૨) મન્છાન (૨) સૂરસેનાન (૨૩) અન્નTMાન (૪)શ્રવાન (૧) વૈધારાન (૬) વોનાન.
આ ઉતારા અંગુત્તનિકાયમાં ચાર જગ્યાએ મળી આવે છે. લલિતવિસ્તરના ત્રીજા અધ્યાયમાં પણ બુદ્ધના જન્મના પહેલાં જંબુદ્રીપમાં ( હિંદુસ્તાનમાં ) જુદાં જુદાં સેાળ રાજ્યા હતાં એવા ઉલ્લેખ છે; પણ તેમાંનાં ફક્ત આઠ રાજ્યાનાં રાજકુલાનું જ વર્ણન તેમાં મળે છે. આ બધા દેશેાના ઉલ્લેખ બહુવચની છે. આ ઉપરથી એમ જણાય છે કે, એક સમયે આ દેશે! મહાજનસત્તાક હતા. તેમાંના મહાજનાને રાજાએ કહેતા અને તેમના અધ્યક્ષને મહારાજા કહેતા. યુદ્ધના સમયમાં આ મહાજનસત્તાક પદ્ધતિ નબળી થઈને નષ્ટ થવા આવી; અને તેની જગ્યાએ એકસત્તાક રાજ્યપદ્ધતિ ખૂબ વેગથી પ્રસરવા લાગી હતી. આ પરિવર્તનનાં કારણેાતે વિચાર કરતાં પહેલાં ઉપરના સેઠળ દેશ વિષે જે માહિતી મળે છે તે અહીં સક્ષેપમાં આપવી ઠીક થશે.
