________________
S
ભગવાન બુદ્ધ
જન્મદાત્રી, એવાં એનાં વિશેષ સારી પેઠે મળે છે. આ ઉપરથી આ ઋચાઓ કે સૂત્રે ઉત્તરધ્રુવ બાજુ રચાયાં નથી એ સાબીત થાય છે.
ઇતર તે પછી દીર્ધકાળ સુધી ઉષાઓ પાતાળમાં જાય છે એને શો અર્થ કરવો? બાબિલોનિયન લેકમાં ઘણું પ્રાચીન કાળથી પ્રચલિત એવી ઇસ્તર દેવતાની દંતકથાઓ ધ્યાનમાં લઈએ તે આને અર્થ સહેજે સ્પષ્ટ થાય છે. તમ્મુજ કિવા દમુસિ (વૈદિક દમૂનસ) નામના દેવ પર ઇસ્તરને પ્રેમ થાય છે. પણ તે અચાનક મરી જાય છે. તેને જીવત કરવા માટે અમૃત લાવવાના હેતુથી ઈસ્તર પાતાળમાં જાય છે. ત્યાંની રાણી અલ્લતુ એ ઈસ્તરની બહેન છે. તેમ છતાંય તે ઈસ્તરને સારી પેઠે દુ:ખ દે છે; ધીરે ધીરે તેનાં બધાં ઘરેણાં કાઢી લઈને તે તેને રેગી બનાવે છે અને કેદમાં નાખે છે. ચાર કે છ મહિના આવી રીતે દુઃખ અને કેદ ભગવ્યા પછી ઈસ્તર અલ્લતુ પાસેથી અમૃત મેળવી શકે છે, અને તે પાછી પૃથ્વી પર આવે છે.* ઈસ્તરની બીજી અનેક દંતકથાઓ છે, પણ તેમાં આ દંતકથા મુખ્ય જણાય છે. આનું વર્ણન બાબિલેનિયન સાહિત્યમાં બધે મળી આવે છે.
ટ્વેદની ઉપરનાં જેવી ઋચાઓને સંબંધ આ દંતકથાની સાથે છે, એમાં શંકા રાખવાનું કશું કારણ નથી.
ઈસ્તર પાતાળમાંથી ઉપર આવે છે, ત્યારે તેને તે ઋતુમાં ઉત્સવ ઉજવાતો હતો; લાલ બળદની ગાડીમાં તેની રથયાત્રા કાઢવામાં આવતી. ઘોડાઓની શોધ થયા પછી તેને રથ ઘડાઓ ખેંચવા લાગ્યા. “વા નોમિmમિથુંબાના” . ૫૮ ૦૩ (આ ઉષા, જેના રથને લાલ બળદ જોડ્યા છે.) “વિતવયુહાણુભિઃ ” . ૬૬૫/૨ (અરુણવણું ઘોડાઓના રથમાંથી ઉષાદેવી આવ્યાં.)
* Lewis Spence: Myths and Legends of Babylonia and Assyria, (1926), PP. 125–131.
