________________
૩૧૪
ભગવાન બુદ્ધ
તિરસ્કાર કરે છે, વિષમ અને સમને પારખી લે છે, તેને સુર લેકે મુનિ કહે છે. (૯)
નાનો હોય કે વચલી ઉંમરનો હોય, જે સંયતાત્મા મુનિ પાપ કરતો નથી, જે યતામાં ક્રોધ કરતા નથી, અને બીજા કોઈ નેય ખીજવતો નથી, તેને સુજ્ઞ લેકે મુનિ કહે છે. (૧૦)
જે બીજાએ આપેલ અન્ન પર ઉપજીવિકા ચલાવે છે, જે રાંધેલા અન્નમાંથી આરંભમાં, મધ્યમાં કે અન્તમાં ભિક્ષા મળે તો પણ સ્તુતિ કે નિંદા કરતો નથી, તેને સુજ્ઞ લોકો મુનિ કહે છે. ૧૧
જે મુનિ સ્ત્રીસંગથી વિરત થયે, જુવાનીમાં હોવાં છતાં ક્યાંય બદ્ધ થતો નથી, જે મદપ્રમાદથી વિરત છે, જે મુક્ત છે, તેને સુજ્ઞ લેકે મુનિ કહે છે. ૧૨
ઈહલોક જાણીને જેણે પરમાર્થ જોયો છે, ધ અને સમુદ્ર તરીને જે તાદભાવ પામ્યો છે, જેણે બંધનો (ગ્રંથિ) તેડવાં છે, જે અનાશ્રિત અને અનાશ્રવ છે, તેને સુજ્ઞ લેકે મુનિ કહે છે. ૧૩
સ્ત્રીને પિષનાર ગૃહસ્થ અને નિર્મમ મુનિ એ બની રહેણી અને વૃત્તિ તદ્દન જુદી હોય છે. કારણ કે, ગૃહસ્થ પ્રાણઘાત ન થવા દેવા બાબત સંયમ પાળતો નથી, પણ મુનિ હમેશાં પ્રાણીઓનું રક્ષણ કરે છે. ૧૪
જેવી રીતે આકાશમાં ઊડત નીલગ્રીવ મોર હંસના વેગથી જઈ શકતા નથી, તેવી રીતે ગૃહસ્થ એકાન્તમાં વનમાં ધ્યાન કરનાર મુનિનું અનુકરણ કરી શકતો નથી. ૧૫
મનેટ્યસુત્ત આ “નાલકસુર’ એ નામથી સુત્તનિપાતમાં મળે છે. તેની પ્રારુતાવિક ગાથાઓ ૨૦ છે. તેનું ભાષાંતર અહીં આપતા નથી. જિજ્ઞાસુ લેકેએ જૂન ૧૯૩૭નો વિવિધજ્ઞાનવિસ્તારનો અંક જોવો. તેમાં પ્રાસ્તાવિક ગાથાઓ સાથે આ સુત્તનું ભાષાંતર આપ્યું છે. નાલક અસિત પિને ભાણેજ હતું. તે નાની ઉમરને હતું ત્યારે ગોતમ બેધિસત્વને જન્મ થયો. અસિત ઋષિએ બે ધિસત્ત્વનું એવું ભવિષ્ય
