________________
માંસાહાર
મેળો ભરવો નહિ, કારણ કે મેળાઓમાં દેવોના પ્રિય પ્રિયદર્શી 'જાને ઘણું જ દેખાય છે. અમુક મેળાઓ દેવના પ્રિય પ્રયદર્શી રાજાને ગમે છે. પહેલાં પ્રિયદર્શી રાજાની પાઠશાળામાં જારે પ્રાણીઓ મરાતાં હતાં, પણ જ્યારે આ ધર્મલેખ લખાયે, વારથી બે મેર અને એક મૃગ એમ ત્રણ જ પ્રાણુઓ મરાય છે. તેમાં મૃગ દરરોજ મરાતે નથી, અને ભવિષ્યમાં આ ત્રણ રાણીઓ પણ મારવામાં નહિ આવે.'
આ લેખમાં અશોકે ગાયો અને બળદોને ઉલ્લેખ કર્યો નથી, તે ઉપરથી એવું અનુમાન થાય છે, કે બ્રાહ્મણેતર વરિષ્ઠ જાતિઓમાં તે સમયે ગોમાંસાહાર લગભગ બંધ જ પડયો હતો, એટલું જ નહિ પણ અશકે ખોરાક માટે પણ કોઈ પણ પ્રાણીની હત્યા કરવી નહિ એવો પ્રચાર ચલાવ્યો. સમાજ શબ્દને અનુવાદ મેં મેળે શબ્દથી કર્યો છે. એ શબ્દ તદ્દન બરાબર નથી, તોપણ સામાન્યતઃ બંધબેસતો છે. આજકાલ મહારાષ્ટ્રમાં જેવી જાત્રાઓ ભરાય છે, અથવા ઉત્તર હિંદુસ્તાનમાં મેળાઓ થાય છે, તેવી જ જાતના સમાજ અશોકના સમયમાં થતા હોવા જોઈએ. તેમાં દેવતાઓને પ્રાણુઓનું બલિદાન આપીને મેટો ઉત્સવ કરવાવાળા સમાજ અશોકને ગમતા ન હતા. જેમાં પ્રાણુનું બલિદાન થતું ન હતું એવા મેળાઓ ભરવામાં અશોકને વાંધો ન હતો. યજ્ઞમાં શું, કે મેળામાં શું, પ્રાણીઓનું બલિદાન થવા ન દેવું એના ઉપર જ એનો મુખ્ય ભાર હતો.
આપણા પૂર્વજે નિર્માસભક્ષી નહેતા હમણાં હમણાં યજ્ઞયાગ બંધ પડવા જેવા જ થયા છે. પણ મેળાઓની અંદર હજી પણ અનેક જગ્યાએ બલિદાન આપવાની પ્રથા ચાલુ છે. તો પણ બીજા કોઈ પણ દેશ કરતાં હિંદુસ્તાનના લોકો વધુ પ્રમાણમાં નિર્માસાહારી છે. આને માટે જૈન અને બૌદ્ધોને ધમપ્રચાર જ જવાબદાર છે એમાં શંકા નથી. પણ આજે આપણે
