________________
શ્રાવકસંઘ
૧૬૩
પણ ભગવાન બુદ્ધ કહે છે, “તમે બુદ્ધ, ધર્મ અને સંધ એ ત્રણને આશ્રય લઈને પિતાના પરિશ્રમથી પિતાના અને બીજાના દુઃખને નાશ કરો; દુનિયાનું દુ:ખ ઓછું કરો.”
દુનિયાના સુજ્ઞ અને શીલવાન સ્ત્રીપુરુષોને મોટો સંઘ બનાવીને તેનું આપણે શરણ લઈએ, તે દુઃખવિનાશને માર્ગ સુગમ ન થાય?
સંઘ જ બધાંને નેતા ભગવાન બુદ્ધ પિતાની પાછળ સંઘનો કોઈ નેતા ની નહિ; આખા સંયે મળીને સંધકાર્યો કરવા જોઈએ, એ નિયમ કરી આપ્યો. એકસત્તાક રાજ્યપદ્ધતિથી ટેવાયેલા લેકીને બુદ્ધની આ પદ્ધતિ વિચિત્ર લાગી હોય તો તેમાં નવાઈ નથી. - ભગવાન પરિનિર્વાણ પામ્યાને ઝાઝો સમય વીત્યો ન હતો, તે વખતે આનંદ રાજગૃહમાં રહેતો હતો. પ્રદ્યોતના ભયથી અજાતશત્રુ રાજાએ રાજગૃહનું સમારકામ હાથમાં લીધું અને તે કામને માટે ગોપક મોગલ્લાન બ્રાહ્મણની નિમણૂક કરી. આયુષ્યમાન આનંદ રાજગૃહમાં ભિક્ષા માટે નીકળ્યો. પણ ભિક્ષાટનને હજી સમય છે એમ લાગવાથી તે ગોપક મોગલ્લાન બ્રાહ્મણના કામની જગ્યાએ ગયો. બ્રાહ્મણે તેને આસન આપ્યું અને પોતે નીચેના આસન પર બેસીને પ્રશ્ન પૂછો, “ભગવાન જેવો કઈ ગુણી ભિક્ષુ છે?” આનંદ નથી' એ જવાબ આપ્યો.
આ વાતચીત ચાલતી હતી ત્યાં મગધ દેશને મુખ્ય મંત્રી વસ્યકાર બ્રાહ્મણ ત્યાં આવ્યા; અને તેણે ચાલેલી વાતચીત સમજી લઈને આનંદને પ્રશ્ન કર્યો, “ભગવાને એવા કોઈ ભિક્ષની પસંદગી કરી છે કે ભગવાનની અનુપસ્થિતિમાં સંઘ તે ભિક્ષુનું શરણ લઈ શકે ? ” આનંદે નહિ ” એવો જવાબ આપે ત્યારે વસ્યકારે કહ્યું, “તમારા આ ભિક્ષુસંઘને કેઈ નેતા જ નથી. તે પછી આ સંઘમાં વ્યવસ્થા કેવી રીતે રહે છે ? ” આનંદે કહ્યું, “અમારો નેતા નથી એમ ના માનશે. ભગવાને વિનયના નિયમો ઘડી
